Τζον Καρ: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

http://diastixo.gr/sinentefxeis/xenoi/4949-john-carr?utm_source=MailingList&utm_medium=email&utm_content=cralex2001%40yahoo.gr&utm_campaign=%CE%9F+%CE%A4%CE%B6%CE%BF%CE%BD+%CE%9A%CE%B1%CF%81+%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AC%CE%B5%CE%B9+%CF%83%CF%84%CE%BF+diastixo.gr+%CE%BA%CE%B1%CE%B9+%CE%AC%CE%BB%CE%BB%CE%B1+13+%CE%BD%CE%AD%CE%B1+%CE%B8%CE%AD%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1+%E2%80%96+03.03.2016

Ο Τζον Καρ γεννήθηκε στην Αγγλία το 1948. Εργάστηκε για χρόνια ως δημοσιογράφος και ανταποκριτής των μεγαλύτερων εφημερίδων (The Times, Wall Street Journal Europe κ.ά.) στην περιοχή της Μεσογείου και ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Είναι λάτρης της ελληνικής Ιστορίας και ζει στη χώρα μας.

Η πρώτη σας μελέτη τιτλοφορούνταν Περί των σπαρτιατικών φτερών, ακολούθησε Η άμυνα και η πτώση της Ελλάδας, 1940-1941 και τώρα κυκλοφόρησε το Θωρηκτό Αβέρωφ. Πώς ξεκίνησε αυτή η όμορφη πορεία στην Ιστορία;

Το βιβλίο Περί των σπαρτιατικών φτερών είναι μια ιστορία της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πάντα με ενδιέφεραν τα αεροσκάφη και η αεροπορία, έτσι όταν έπεσε στην αντίληψή μου μια μονογραφία που δημοσιεύτηκε την άνοιξη του 2007 με τίτλο «Η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία στον πόλεμο του 1940-41», γραμμένη από τον Χαρίτωνα Χαρούση, πήρα μερικά τμήματά της και έγραψα ένα άρθρο για το περιοδικό Aircraft στη Βρετανία. Αυτό δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2010. Ήμουν στην Αγγλία εκείνη την εποχή, κι έτσι πήγα ένα αντίγραφο του περιοδικού στον κορυφαίο βρετανικό εκδοτικό οίκο στρατιωτικής Ιστορίας Pen and Sword, για να τους προτείνω ένα βιβλίο. Μέσα σε δύο μήνες έλαβα το πράσινο φως και το Περί των σπαρτιατικών φτερών δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2012. Δεν το έχει ακόμη μεταφράσει Έλληνας εκδότης, οπότε όποιος επιθυμεί είναι ευπρόσδεκτος! Ακολούθησαν οι Βασιλιάδες της Σπάρτης, ένα χρονικό των βασιλιάδων της Σπάρτης που πηγαίνει πίσω στους μυθικούς χρόνους και περιλαμβάνει όλα τα παραδοσιακά «μεγάλα ονόματα», όπως ο Λεωνίδας, ο Αρχίδαμος και ο Άγις. Και αυτό, επίσης, δεν έχει ακόμη μεταφραστεί στα ελληνικά. Έπειτα, ακολούθησε Η άμυνα και η πτώση της Ελλάδας, που ήταν το πρώτο μου βιβλίο για την ελληνική στρατιωτική Ιστορία.

Οι δεκαετίες του 1920 και του 1930 είδαν το πλοίο να χρησιμοποιείται ως όπλο σε πολιτικά παιχνίδια, γεγονός που ίσως πολλοί Έλληνες δεν θα θέλουν να ξέρουν, αλλά πρέπει να ειπωθεί.

Και φτάσαμε στο βιβλίο σας για το καταδρομικό Αβέρωφ. Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του;

Όπως εξηγώ στον πρόλογο, είδα πρώτη φορά το πλοίο στον Πόρο, στις πρώτες διακοπές μου σε ελληνικό νησί, όταν ήμουν έφηβος. Πάντα γοητευόμουν από τις παλιές γραφικές γραμμές του. Και εξεπλάγην όταν έμαθα ότι δεν υπήρξε καμία προσπάθεια εκ μέρους Ελλήνων ιστορικών να γράψουν ένα πλήρες ιστορικό του θαυμάσιου αυτού σκάφους. Χρησιμοποίησα τις λίγες πηγές που ήταν διαθέσιμες, χάρη σε μερικούς συνεργάτες που χωρίς την έρευνά τους δεν θα μπορούσα ποτέ να γράψω το βιβλίο. Είμαι πραγματικά κολακευμένος από την υποδοχή που έχει λάβει η ελληνική έκδοση, αλλά δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ γιατί όλη αυτή η ιστορία δεν επιχειρήθηκε εδώ, στην πατρίδα του πλοίου, πολύ πιο πριν.

Το Αβέρωφ κατασκευάστηκε το 1912. Ποια ήταν τα στοιχεία που το έκαναν να υπερέχει;

Το Αβέρωφ δεν είναι θωρηκτό, όπως λέγεται συνήθως στην Ελλάδα, αλλά καταδρομικό. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να μη γνωρίζουν τη διαφορά, αλλά για τον στρατιωτικό ιστορικό είναι ζωτικής σημασίας. Η ιταλική σχεδίαση και το μικρό βάρος του πλοίου τού έδωσαν ταχύτητα και ευελιξία ιδανική για ένα μικρό ναυτικό, όπως ήταν της Ελλάδος. Και η δύναμη πυρός των αυτόματων όπλων Vickers που διέθετε ήταν ζωτικής σημασίας για να φέρουν τις νίκες στο ακρωτήρι της Έλλης και στη Λήμνο.

Από τις πρώτες μάχες διακρίθηκε και έμεινε στη μνήμη των Ελλήνων από τις νίκες του. Ποια περίοδος ήταν για το Αβέρωφ η ενδοξότερη;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι δοξάστηκε στις δύο προαναφερθείσες μάχες. Στην πραγματικότητα, ήταν οι μόνες φορές που το Αβέρωφ συμμετείχε σε σοβαρή μάχη. Οι δεκαετίες του 1920 και του 1930 είδαν το πλοίο να χρησιμοποιείται ως όπλο σε πολιτικά παιχνίδια, γεγονός που ίσως πολλοί Έλληνες δεν θα θέλουν να ξέρουν, αλλά πρέπει να ειπωθεί. Δυστυχώς, η τάση αυτή συνεχίστηκε και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου η συμβολή του πλοίου στη συνοδεία κονβόι στον Ινδικό Ωκεανό επισκιάστηκε από τις πολιτικές εχθρότητες, ακόμη και από σαμποτάζ. Τώρα, όμως, απολαμβάνοντας την απόσυρση ως πλοίο-μουσείο, το Αβέρωφ είναι πιο δημοφιλές από οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά το 1913!

Διαβάζοντας το βιβλίο σας, ταξίδεψα στην Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού. Αν και υπηρέτησαν πολλοί ναύτες, ουδέποτε έγιναν γνωστά τα ονόματά τους. Αντίθετα, είναι γνωστά μόνο τα ονόματα των κυβερνητών του. Αυτό δεν είναι αδικία για τη μνήμη και τους αγώνες αυτών των ανθρώπων;

Στη συγγραφή κάθε είδους βιβλίου, είναι πάντα σημαντικό να έχουμε τους αναγνώστες μας κατά νου. Πρέπει να σκεφτούμε αυτούς που θα δαπανήσουν χρήματα για το βιβλίο, θα το ανοίξουν, θα μάθουν κάτι και θα απολαύσουν την εμπειρία. Ναι, πολλοί άνδρες υπηρέτησαν στο Αβέρωφ, αλλά θα ήταν αδύνατο να τους αναφέρουμε όλους. Εκτός αυτού, τα περισσότερα από τα μέλη του πληρώματος δεν άφησαν κανένα στοιχείο της υπηρεσίας τους, οπότε δεν υπήρχε τρόπος να τους θυμηθούμε. Τώρα, αν ένας Έλληνας ιστορικός ήταν να γράψει μια ιστορία του Αβέρωφ –και ελπίζω να έχω ενθαρρύνει κάποιον να το κάνει– τότε ίσως η απαρίθμηση όλων των ονομάτων να σήμαινε κάτι για τον Έλληνα αναγνώστη.

Το Αβέρωφ ταξίδεψε όχι μόνο στη Μεσόγειο, αλλά και σε ωκεανούς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ποια ήταν τα μακρινά ταξίδια του;

Το Αβέρωφ ευτυχώς δεν συμμετείχε σε καμία μάχη κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν πάρα πολύ παλιό και θα είχε βυθιστεί σε χρόνο μηδέν. Κύρια δουλειά του ήταν να συνοδεύει τα συμμαχικά κονβόι μεταξύ του Ινδικού Ωκεανού και του Περσικού Κόλπου, αλλά ακόμα και εκεί ήταν πάρα πολύ αργό και αντιμετώπισε πολλά προβλήματα. Ενώ ήταν στην Αλεξάνδρεια, όμως, έκανε χρήση των αντιαεροπορικών πυροβόλων του σε βομβαρδιστικά του εχθρού, κάτι που υποθέτω ότι θα μπορούσε να θεωρηθεί μάχη.

Έπειτα από μια κυριαρχία 39 χρόνων, το 1952 παροπλίστηκε. Μια σελίδα της Ιστορίας έκλεισε. Και μετά η λήθη. Γιατί οι άνθρωποι δεν έχουν ιστορική μνήμη;

Εξαρτάται από το τι εννοούμε με τον όρο «ιστορική μνήμη». Είναι ζωτικής σημασίας για κάθε έθνος να διατηρήσει ένα αρχείο του παρελθόντος του. Αλλά αυτό που συνηθίζουμε να θεωρούμε «ιστορική μνήμη» είναι απλώς ό,τι μας λένε τα σχολεία και τα ΜΜΕ. Ένα μεγάλο μέρος βέβαια μένει έξω, σύμφωνα με την ιδεολογία όποιου είναι στην εξουσία. Εκεί είναι που υπεισέρχεται ο σοβαρός ιστορικός, εξετάζοντας όλα τα διαθέσιμα στοιχεία και τις θεωρίες, είτε μας κάνουν να «αισθανόμαστε καλά» είτε όχι. Κανένα κράτος δεν έχει την τέλεια ιστορική καταγραφή. Είναι δυνατόν να αναγνωρίσουμε αυτό το γεγονός και ταυτόχρονα να παραμένουμε πατριώτες. Φυσικά, είμαι αντίθετος με τη χρήση της «Ιστορίας» ως εργαλείο προπαγάνδας για τις κυβερνήσεις, όπως δυστυχώς συμβαίνει με την αρχαιολογία στην Ελλάδα.

Είναι ζωτικής σημασίας για κάθε έθνος να διατηρήσει ένα αρχείο του παρελθόντος του. Αλλά αυτό που συνηθίζουμε να θεωρούμε «ιστορική μνήμη» είναι απλώς ό,τι μας λένε τα σχολεία και τα ΜΜΕ. Ένα μεγάλο μέρος βέβαια μένει έξω, σύμφωνα με την ιδεολογία όποιου είναι στην εξουσία.

Από το 1984 ξεκινά η εποχή της ανακαίνισης του Αβέρωφ. Σήμερα είναι μουσείο. Υπάρχει κάτι ανάλογο και με άλλα πλοία στην Ευρώπη;

Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν διατηρήσει πολεμικά πλοία από διάφορες περιόδους της Ιστορίας σε ναυτικά μουσεία. Αλλά αυτά τα μουσεία είναι συνεχώς σε κίνδυνο από την έλλειψη χρηματοδότησης, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Το να διατηρείς παλιά πολεμικά πλοία στη ζωή είναι μια δαπανηρή επιχείρηση, που συχνά πληρώνεται από ιδιωτικές δωρεές. Υποψιάζομαι ότι το ίδιο ισχύει και για το Αβέρωφ.

Το 2010, η μνήμη του καταδρομικού αμαυρώθηκε από τα καλοκαιρινά πάρτι που πραγματοποιήθηκαν επί του σκάφους. Δεν νομίζετε ότι είναι ντροπή που δόθηκε η άδεια για κάτι τόσο ασεβές για την Ιστορία του Αβέρωφ;

Συμφωνώ μαζί σας ότι το Αβέρωφ δεν ήταν ο χώρος για το καλοκαιρινό πάρτι κάποιου εφοπλιστή. Δεν εκπλήσσομαι, καθώς οι πλοιοκτήτες έχουν πολλά χρήματα και μπορούν εύκολα να παρακάμψουν κάποιες διαδικασίες δωροδοκώντας. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα γίνουν άλλα τέτοια λάθη στο μέλλον.

Κλείνοντας το βιβλίο σας, σκέφτηκα ότι αξίζει πραγματικά να διαβαστεί. Αγαπούν οι Ευρωπαίοι τα ιστορικά βιβλία;

Ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια. Η Ιστορία είναι ένα δημοφιλές θέμα μεταξύ των Ευρωπαίων αναγνωστών, οι οποίοι προτιμούν φυσικά την Ιστορία των χωρών τους και δευτερευόντως των άλλων. Η ιστοριογραφία έχει περάσει από ορισμένες μόδες όλα αυτά τα χρόνια, και αυτό αντικατοπτρίζεται στα βιβλία που βγαίνουν κάθε χρόνο. Πρώτα υπήρξε η εθνικιστική σχολή, μετά η μαρξιστική, μετά η νεοφροϊδική, μετά η κοινωνική, και τώρα η κυρίαρχη μόδα είναι τα ΜΜΕ, ή η ψευδοδημοσιογραφική προσέγγιση, η οποία είναι πολύ επιφανειακή. Εδώ στην Ελλάδα, κατά τον 20ό αιώνα, η έμφαση άλλαξε απότομα από την εθνικιστική στη μαρξιστική, όπου δυστυχώς εξακολουθεί να είναι κολλημένη. Με λυπεί, επίσης, που βλέπω ότι όλα σχεδόν τα σοβαρά έργα για την αρχαία και τη βυζαντινή Ελλάδα γράφονται από ξένους ακαδημαϊκούς. Πού είναι η σοβαρή ελληνική ιστοριογραφία εδώ;

Εσείς μένετε στη Ελλάδα. Τι είναι αυτό που σας γοήτευσε στη χώρα μας;

Η μητέρα μου είναι Ελληνίδα, ξέρετε – γεννήθηκε εδώ, κι έπειτα πήγε στην Αγγλία και παντρεύτηκε σε νεαρή ηλικία. Σε αυτήν οφείλω την αρχική έκθεσή μου στον ελληνικό πολιτισμό και τη γλώσσα. Επίσης, επηρεάστηκα στα εφηβικά μου χρόνια από τον Θουκυδίδη (τον διάβαζα όταν ήμουν 13 και πολλές φορές έκτοτε) και από τα τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ για το CBS, στα οποία εργαζόταν η μητέρα μου. Έχω επίσης εργαστεί σε αρκετές ταινίες του Χόλιγουντ που γυρίστηκαν στην Ελλάδα, όπως Οι 300 Σπαρτιάτες με τον Ρίτσαρντ Έγκαν που έπαιξε τον Λεωνίδα. Ήμουν εκεί, στο ακρωτήριο του Ηραίου στο Λουτράκι, όταν γυρίστηκε η τελευταία σκηνή, όταν έπεσε ο Λεωνίδας. Θα μου μείνει αξέχαστο!

Ποια είναι η γνώμη σας για τους Έλληνες;

Αυτό είναι ένα τεράστιο θέμα, που σίγουρα δεν μπορεί να απαντηθεί σε μια παράγραφο. Δεν μπορώ να κρίνω κανέναν λαό, αλλά υπάρχουν ορισμένες πτυχές της σύγχρονης ελληνικής νοοτροπίας (πολιτικές, επιχειρηματικές, κ.λπ.) που δεν μπορώ να τις αποδεχτώ. Οι Έλληνες οδηγοί με τρελαίνουν. Ωστόσο, πιστεύω ότι οι Έλληνες και οι Αγγλοσάξονες μοιράζονται τις βασικές έννοιες της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας (και μια συγκεκριμένη επιχειρηματική λογική) που δεν τις μοιραζόμαστε, για παράδειγμα, με τους Γάλλους και τους Γερμανούς – όπως βλέπουμε με τόσο καταστροφικές συνέπειες στην Ελλάδα σήμερα. Όταν οι περισσότεροι Έλληνες ψήφισαν όχι στο πρόσφατο δημοψήφισμα, όλοι οι συγγενείς και οι φίλοι μου στην Αγγλία επευφημούσαν τους Έλληνες! Ούτε οι Άγγλοι ούτε οι Έλληνες θέλουν να δουν τους Γερμανούς να κυριαρχούν και πάλι στην Ευρώπη.

Ποια μέρη της Ελλάδας σάς γοητεύουν;

Όλα τα μέρη της Ελλάδας είναι ένας παράδεισος. Μου αρέσει ιδιαίτερα η Ήπειρος, με τα βουνά και τα έλατα, και τα νησιά, όπως η Κάλυμνος.

Τι θα απευθύνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;

Σε αυτή την εποχή της παγκοσμιοποίησης, βλέπω στην Ελλάδα –όπως και στην άλλη μου πατρίδα, την Αγγλία– μια επικίνδυνη διάβρωση των εθνικών αξιών και της θρησκείας. Η Ορθόδοξη παράδοση είναι ένας μεγάλος θησαυρός για την Ελλάδα, αλλά η θρησκεία του δολαρίου και του Διαδικτύου τα σαρώνει όλα στο πέρασμά της. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο οι τζιχαντιστές έχουν τόσο μεγάλη επιτυχία, γιατί εμείς στην Ευρώπη αρνούμαστε τη χριστιανική κληρονομιά μας. Δεν έχουμε τη θρησκευτική ραχοκοκαλιά για να μας κρατήσει ψηλά. Οι Έλληνες δεν πρέπει να αφήσουν να τους συμβεί αυτό, καθώς ήταν το πρώτο χριστιανικό έθνος στην Ιστορία. Όπως και το Αβέρωφ, φοβάμαι ότι θα επιβιώσουν μόνο μέσα από κάποια θεϊκή προστασία.

[Ευχαριστίες για τη μετάφραση στον κ. Χρήστο Γεωργιάδη, καθηγητή Αγγλικής Φιλολογίας.]

Θωρηκτό Αβέρωφ
Κεραυνός στο Αιγαίο
John C. Carr
μετάφραση: Δημήτριος Σταυρόπουλος
Ψυχογιός
216 σελ.
ISBN 978-618-01-1444-7
Τιμή € 15,50