Για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρισμού στην Ελλάδα, που μας θύμισε ο κ. Ραφαήλ Μωϋσής (του Ραφαήλ Μεν. Μαϊόπουλου)

 του Ραφαήλ Μεν. Μαϊόπουλου, πρώην Γενικού Διευθυντή Μεταφοράς ΔΕΗ

1. Ο κ. Ραφαήλ Μωϋσής, 

(α) Ως Πρόεδρος του Συμβουλίου Εθνικής Ενεργειακής Στρατηγικής (ΣΕΕΣ), στο “Εισαγωγικό Σημείωμα του Προέδρου” της Έκθεσης του ΣΕΕ , την άνοιξη 2008, έγραφε:

“Οι εντελώς ανεπαρκείς εφεδρείες στο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής αποδίδονται στην έλλειψη στρατηγικής αν και, κυρίως, έχουν προκύψει ως συνέπεια καθυστερήσεων στην προσπάθεια εφαρμογής μιας πολύ συγκεκριμένης και ευρέως αποδεκτής πολιτικής απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας. Η σύνθεση του βέλτιστου μείγματος των πηγών ηλεκτροπαραγωγής επίσης αποδίδεται στην έλλειψη στρατηγικής από όσους διαφωνούν με τις συγκεκριμένες επιλογές που έχουν προωθηθεί”.    

(β) Ως πρώην Διοικητής της ΔΕΗ, αναφερόμενος στην εφαρμογή στη χώρα μας της Κοινοτικής Οδηγίας για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρισμού, σε συνέντευξή του στην “ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ”, στον Αντώνη Παπαγιαννίδη, τον Μάιο 2017, και στο βιβλίο του “Θα γίνει της… Δεής”, τον Οκτώβριο 2019, συμπέραινε:

- Ήταν λάθος “ο τρόπος που επιλέχθηκε για την εφαρμογή της Κοινοτικής Οδηγίας για την απελευθέρωση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας” και “ο κατακερματισμός της ΔΕΗ”.   

- “Ένοχος είναι η Ευρωπαϊκη Επιτροπή, που επιμένει να εφαρμόζει στην Ελλάδα πολιτικές που σωστά έχει εμπνευστεί, αλλά είναι κατάλληλες για χώρες του μεγέθους της Γερμανίας (…) και οι ελληνικές κυβερνήσεις, όλες όσες κυβέρνησαν την Ελλάδα από το 1999 μέχρι σήμερα, επειδή δεν κατάλαβαν, δεν θέλησαν να καταλάβουν και σε κάθε περίπτωση δεν ύψωσαν το ανάστημά τους για να πείσουν τους Ευρωπαίους για τις ιδιαιτερότητές μας”.

2. Με αφορμή τις άνω 1 (β) αναφορές του κ. Μωϋσή, γνώση των οποίων έλαβα προσφάτως, σημειώνω τα εξής ολίγα, ως Γενικός Διευθυντής Μεταφοράς την περίοδο που ελήφθησαν οι κρίσιμες αποφάσεις για το ζήτημα αυτό (έχοντας παρουσιάσει αναλυτικά την εξέλιξή του από το 1992 μέχρι τον Μάιο 2005 στο βιβλίο μου του Μαϊου  2008 “ΔΕΗ: Τα μεγάλα ζητήματα», κεφ. 18 “Η Οδηγία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και η εφαρμογή της στην Ελλάδα”, σελίδες 459 ως 496).

(α) Για τον τρόπο εφαρμογής της Οδηγίας και τον κατακερματισμό της ΔΕΗ.   

(ι)  Ο “λάθος τρόπος” επιλέχθηκε και αποφασίστηκε χωρίς τη συμμετοχή των Υπηρεσιών της ΔΕΗ, ούτε καν των Υπηρεσιών Μεταφοράς και Διανομής, τις οποίες κυρίως αφορούσε η Οδηγία.

- Επιλέχθηκε από οκταμελή Ομάδα Εργασίας, μετά μελέτη που εκπόνησε η εταιρεία NERA, και αποφασίστηκε με βάση ένα σχέδιο νόμου, η σύνταξη του οποίου ανατέθηκε στην εταιρεία αυτή από το Συμβούλιο Διεύθυνσης της ΔΕΗ, με μειοψηφία του γράφοντος.

Η Ομάδα αυτή, που συγκροτήθηκε από τον Γενικό Διευθυντή ΔΕΗ, περιλάμβανε δύο Διευθυντές στον Γενικό Διευθυντή ΔΕΗ, έναν Διευθυντή στον Γενικό Διευθυντή Ορυχείων, δύο Διευθυντές επιτελικών Διευθύνσεων (Προγραμματισμού και Οργάνωσης), τρεις Εξωτερικούς Συμβούλους της Διοίκησης και κανένα στέλεχος των αρμόδιων Υπηρεσιών της ΔΕΗ.

Η Τελική έκθεση (Final report) της NERA δόθηκε στους Γενικούς Διευθυντές λίγο πριν από την παρουσίασή της στο Συμβούλιο Διεύθυνσης, με την υπόδειξη να μην δοθεί στις Υπηρεσίες (υπόδειξη με την οποία δεν συμμορφώθηκε, ο γράφων), ενώ η Ενδιάμεση έκθεσή της (Interim report) δεν δόθηκε ούτε στους Γενικούς Διευθυντές!

- Αποφασίστηκε από το Συμβούλιο Διεύθυνσης, σε συνεδρίασή του στην οποία δεν κλήθηκε να παραβρεθεί καμία από τις αρμόδιες Υπηρεσίες, και από το Διοικητικό Συμβούλιο, σε συνεδρίασή του στην οποία δεν κλήθηκε να παραβρεθεί κανένας από τους Γενικούς Διευθυντές (ούτε καν αυτοί των Γενικών Διιευθύνσεων Μεταφοράς και Διανομής, τις οποίες κυρίως αφορούσε η Οδηγία)!

- Υμνήθηκε τη διετία 2000-01 από τη Διοίκηση ΔΕΗ και τους συμβούλους της που προετοίμασαν τον νόμο (2773/99), την ηγεσία ΡΑΕ και τους υπουργούς ΥΠΑΝ.

- Άρχισε να αποδοκιμάζεται τον Δεκέμβριο 2001 και να μισοδιορθώνεται τα επόμενα χρόνια, με αντιρρήσεις της ΔΕΗ, του ΔΕΣΜΗΕ και αδειούχων ηλεκτροπαραγωγών.

(ιι)      Κατά των επιλογών αυτών είχε ταχθεί τα χρόνια εκείνα και ο γράφων το παρόν σημείωμα.

Όσα είχα διατυπώσει για το ζήτημα αυτό –μέσα στη ΔΕΗ τα έτη 1997 και 1998, ως Γενικός Διευθυντής Μεταφοράς, και στον ημερήσιο τύπο, μετά την παραίτησή μου από τη θέση αυτή τον Μάιο 1998– κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι οι επιλογές που προτείνονταν:

- Παραχωρούσαν ουσιαστικά πρωτεύοντα ρόλο στη λειτουργία και ανάπτυξη του ηλεκτρικού τομέα της Χώρας στις “δυνάμεις της αγοράς”. 

- Δημιουργούσαν ένα ηλεκτρικό σύστημα ασκόπως πολύπλοκο και δυσκόλως εφαρμόσιμο, με αγνόηση των επιβαλλόμενων από την ελληνική πραγματικότητα περιορισμών, επέβαλαν βίαιη αλλαγή στην οργάνωση και λειτουργία του ηλεκτρικού τομέα της Χώρας, και συνεπάγονταν μεγάλους κινδύνους έναντι αμφίβολης αξίας αποτελεσμάτων.        

- Καθιέρωναν την, απρόσφορη για τη χώρα μας, διάσπαση των λειτουργιών της Μεταφοράς και της Διανομής.

- Συνεπάγονταν το σοβαρό ενδεχόμενο, ο νόμος, αν ψηφιζόταν όπως προτεινόταν, να μη μπορέσει να εφαρμοστεί.

- Πρόβλεπαν τη σύνταξη του αρχικού σχεδίου νόμου, πρώτο, χωρίς προηγουμένως να έχουν ληφθεί αποφάσεις, της ΔΕΗ ή της Κυβέρνησης, πάνω στις γενικές αρχές στις οποίες θα στηριζόταν ο νόμος και, δεύτερο, όχι από τη Νομική Υπηρεσία της ΔΕΗ σε συνεργασία με τις αρμόδιες Υπηρεσίες της αλλά από τρίτους.

(β) Για τους “ενόχους” των επιλογών για την εφαρμογή της Οδηγίας και του κατακερματισμού της ΔΕΗ.

Με την υπόθεση πως ο κ. Μωϋσής δεν είχε υποβάλει δικές του προτάσεις, οι ελληνικές κυβερνήσεις, προκειμένου να αποφασίσουν για τις επιλογές αυτές, δεν διέθεταν άλλες εισηγήσεις εκτός από εκείνες των Διοικήσεων ΔΕΗ και ΡΑΕ.

Συνακόλουθα, υπεύθυνες για τις “λάθος επιλογές” είναι κυρίως οι Διοικήσεις ΔΕΗ και ΡΑΕ, αυτές που δεν επέτρεψαν στις αρμόδιες Υπηρεσίες της ΔΕΗ να υποβάλουν τις δικές τους εισηγήσεις και που, «λαμβάνοντας υπόψη» μόνο και μόνο τις προτάσεις της Ομάδας Εργασίας, επέβαλαν ουσιαστικά τον «λάθος τρόπο» εφαρμογής της Οδηγίας και τον κατακερματισμό της ΔΕΗ, στον αρχικό νόμο 2773/99 η Διοίκηση ΔΕΗ και τους  επόμενους νόμους και κώδικες η Διοίκηση ΡΑΕ.                        

3. Σήμερα, τα στελέχη της ΔΕΗ που πίστευαν ότι μια ενιαία μεγάλη ΔΕΗ μπορεί να υπάρχει μέσα στη ελευθερομένη αγορά ηλεκτρισμού της Κοινοτικής Οδηγίας, και που δεν τους επιτράπηκε να υποστηρίξουν στα αρμόδια Όργανα την άποψή τους αυτή, δικαιούνται:

- Να αναρωτηθούν –παρότι το γνωστό ως “what if” ερώτημα είναι σίγουρα μη απαντήσιμο για γεγονότα του παρελθόντος– πώς θα είχαν εξελιχθεί τα πράγματα, αν τότε, την περίοδο που προωθούνταν και αποφασίζονταν οι “λάθος επιλογές”, ο κ. Μωϋσής, ένας πετυχημένος και με κύρος πρώην Διοικητής της ΔΕΗ, είχε κάνει γνωστές τις σημερινές του θέσεις.

- Να παρατηρήσουν πως δεν έχει νόημα να μιλάμε σήμερα, μετά έναν ενεργειακό Αρμαγεδώνα που κράτησε είκοσι χρόνια, για “αναδιαπραγμάτευση της ελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας με τις Βρυξέλλες” και για “Ξανά μεγάλη ΔΕΗ”,  όπως πρότεινε ο κ. Μωϋσής το 2017, αφού αυτά “είναι πλέον τελείως εξωπραγματικά”, όπως ο ίδιος αναγνώρισε το 2019.

- Να θυμίσουν στους σημερινούς αρμόδιους τη ρήση των Πειθαγορείων (Χρυσά έπη 27)  “Βουλεύου προ έργου, όπως μη μωρά πέληται”, που οι υπεύθυνοι των τότε “λάθος επιλογών” αγνόησαν.