30 Ιανουαρίου 1823: Η εύρεση της θαυματουργού εικόνας της Ευαγγελίστριας στην Τήνο

http://www.romiosini.org.gr/43C02E4C.el.aspx

Ο Ναός της Ευαγγελίστριας στην Τήνο με τη θαυματουργή Εικόνα του αποτελεί καταφύγιο χιλιάδων προσκυνητών, που εναποθέτουν εκεί τις ελπίδες τους για ψυχοσωματική υγεία. Η ιστορία του Ναού ξεκινά από το 1823. Την 1η Ιανουαρίου 1823 θεμελιώθηκε ο Ναός της Ζωοδόχου Πηγής, στα ερείπια του παλαιού μεγαλοπρεπούς Ναού στο όνομα του Αγίου Ιωάννου. Όλοι οι κάτοικοι του νησιού συμμετείχαν στις απαραίτητες εργασίες για τη θεμελίωση και αργότερα για την πλακόστρωση του Ναού και του περιβάλλοντος χώρου. Την 30 Ιανουαρίου 1823 οι κάτοικοι του χωριού Φαλατάδος ανέλαβαν τη συνέχιση των εργασιών. Ενώ ίσιωναν από τα χώματα το δάπεδο του Ναού και έσκαβαν μεταφέροντάς έξω το χώμα, ξαφνικά η αξίνα του Φαλαταδιανού Εμμ. Μάτσα ή Σπανού κτύπησε πάνω σε ένα ξύλο. Ο χωρικός πήρε το κομμάτι ξύλο και καθαρίζοντάς το έμεινε έκπληκτος μπροστά στο θέαμα: πάνω του ήταν ζωγραφισμένος ένας Άγγελος με κρίνο. Με χαρά και τρεμάμενη φωνή ειδοποίησε τους συγχωριανούς του, οι οποίοι άρχισαν να σκάβουν για το άλλο μισό που γρήγορα βρέθηκε. Πάνω στο ξύλο εικονιζόταν η Θεοτόκος καθισμένη σε θρόνο. Συναρμολόγησαν τα δυο ξύλα και αντίκρισαν με δέος τον Ευαγγελισμό. «Ευαγγελίζου γη χαράν μεγάλην...». Με δάκρυα στα μάτια έστειλαν απεσταλμένους να ειδοποιήσουν όλο το νησί. Η είδηση έδωσε μεγάλη χαρά στους ντόπιους, αλλά και στους ξένους που άρχισαν να συρρέουν για να ασπαστούν την Αγία Εικόνα Της. Πλήθη κατέβαιναν από όλα τα χωριά ακόμα και τη νύχτα με λαδοφάναρα. Με υπομονή και πίστη ανέμεναν ώρες πολλές για να προσκυνήσουν και να δοξάσουν το Θεό. Την 2 Φεβρουαρίου 1823 για πρώτη φορά έγινε η περιφορά της Αγίας Εικόνας στα στενά δρομάκια της Τήνου. Το Άγιο Εικόνισμα, χάριτι Θεού, όπως είδαμε, ήταν ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, το οποίο με τις εργασίες του χωρικού με την αξίνα σχίστηκε στη μέση, όμως οι μορφές της Θεοτόκου και του Γαβριήλ έμειναν αλώβητες. Το πίσω μέρος της Εικόνας ήταν καμένο, καθώς ο Ναός του Αγίου Ιωάννου, μέσα στον οποίο βρισκόταν από τους πρώτους βυζαντινούς χρόνους η Αγία Εικόνα, πυρπολήθηκε τον 12ο αιώνα από τους Σαρακηνούς. Και όμως το Εικόνισμα είχε διατηρηθεί, παρά τις αντίξοες συνθήκες της υγρασίας και της πολυκαιρίας. Η τεχνοτροπία της δεν ανήκει στους βυζαντινούς χρόνους, αλλά είναι των πρώτων χριστιανικών χρόνων. Οι μελέτες αποδεικνύουν ότι αποτελεί έργο του Ευαγγελιστή Λουκά και μάλιστα ότι είναι μια από τις τρεις πρώτες εικόνες του, διαβεβαιώνοντας ότι η θαυματουργική ιδιότητά Της προέρχεται από την ευλογία της ίδιας της Θεοτόκου, που ευλόγησε το έργο του Λουκά, με τα λόγια «η χάρις του εξ εμού τεχθέντος είη δι' εμού μετ' αυτής». Ο χρυσός και τα πολύτιμα πετράδια, αφιερώματα των πιστών, δεν αφήνουν να φανεί το σκίσιμο της σκαπάνης. Στο αντίγραφο, που υπάρχει στο σκευοφυλάκιο του Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου, βλέπουμε ότι εικονίζεται η Μεγαλόχαρη γονατιστή με σκυμμένο το κεφάλι μπροστά σε ένα χαμηλό αναλόγιο. Στο ανοικτό βιβλίο που είναι πάνω του είναι χαραγμένα τα λόγια: «γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου». Το κάλυμμα της κεφαλής είναι ριγμένο προς τα πίσω, όπως ακριβώς έδεναν τα μαντήλια τους οι κόρες της Ναζαρέτ. Στο βάθος της μικρής αίθουσας διακρίνονται χωρίσματα παραθύρων και από το κέντρο ψηλά κατεβαίνει το Άγιο Πνεύμα «εν είδει περιστεράς». Απέναντι στραμμένος προς τη Θεοτόκο στέκεται ολόσωμος ο Αρχάγγελος Γαβριήλ φωτολουσμένος κρατώντας στο αριστερό του χέρι το συμβολικό κρίνο της αγνότητας. Από τη στιγμή που βρέθηκε το εικόνισμα, αποφασίστηκε να κτιστεί νέος μεγαλύτερος Ναός, για να εκτελεστεί η διαταγή της Θεοτόκου, στο όνομα του Ευαγγελισμού. Τότε ο αρχιτέκτονας Ευστράτιος από τη Σμύρνη ανέλαβε το δύσκολο έργο, που όμως με τη βοήθεια των κατοίκων του νησιού και της Παναγίας ευοδώθηκε και σε ένα μόλις χρόνο έγιναν τα εγκαίνια. Τα τέσσερα μεγάλα Πανηγύρια του Ιερού Ναού Α. 30 Ιανουαρίου, Η επέτειος της Ευρέσεως της Θαυματουργού Εικόνας Η μέρα της Ευρέσεως της Αγίας Εικόνας αποτελεί σημαντική ημέρα για την Τήνο. Οι Τήνιοι πανηγυρίζουν την επέτειο της Ευρέσεως της Εικόνας της Μεγαλόχαρης και ευγνωμονούν την προστάτιδά τους. Το απόγευμα της παραμονής, η Αγία Εικόνα μεταφέρεται με πομπή στον κάτω Ναό της Ζωοδόχου Πηγής και τοποθετείται κοντά στο σημείο που ήταν θαμμένη εκατονταετηρίδες. Ακολουθεί Μέγας Εσπερινός με ειδική ακολουθία. Το βράδυ γίνεται ολονυχτία, την οποία παρακολουθεί πλήθος πιστών. Την επόμενη ημέρα τελείται Αρχιερατική λειτουργία, γίνεται κατάθεση στην προτομή του Αρχιεπισκόπου Γαβριήλ και ακολουθεί ειδική εορτή στο Πνευματικό Κέντρο. Το απόγευμα περί την ώρα 2 μ.μ. γίνεται περιφορά της Αγίας Εικόνας μέσα σε κουβούκλιο. Το κρατούν οι Επίτροποι του Ναού και με τη σειρά τους όσοι από τους κατοίκους του νησιού και τους επισκέπτες επιθυμούν αυτήν την τιμή. Η λιτανεία ακολουθεί την ίδια πορεία μέσα στους δρόμους της πόλης που ακολουθήθηκε κατά την πρώτη περιφορά της Αγίας Εικόνας την 2 Φεβρουαρίου 1823. Στην εξέδρα της προκυμαίας γίνεται δέηση και από το δεξί μέρος της πόλης η πομπή γυρίζει στο Ναό. Πριν τον Εσπερινό γίνεται κατάθεση στεφάνου και δέηση στους τάφους των κτητόρων που θυσιάστηκαν για το Ναό. Το βράδυ οι μαθητές των σχολείων του νησιού, όλων των βαθμίδων, κάνουν λαμπαδηφορία στους στενούς δρόμους του νησιού και στη λεωφόρο του, ψάλλοντας τοπικά τραγούδια «Δεύτε Τήνιοι πολίτες να πανηγυρίσωμε...», «Χαίρε Πάναγνε Μαρία...», μια εμπειρία που μένει αλησμόνητη στους επισκέπτες και τους ντόπιους. Β. Η εορτή της 25ης Μαρτίου Η ημέρα της 25ης Μαρτίου αποτελεί διπλή εορτή για τους Έλληνες, εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και επέτειος της 25ης Μαρτίου του 1821. Επειδή η απτή παρουσία της Παναγίας μας βοήθησε στην απελευθέρωση του Ελληνικού Έθνους, υπάρχει πάντοτε επίσημη εκπροσώπηση του κράτους και πολεμικό σκάφος μεταφέρει τους εκπροσώπους της Κυβέρνησης στο νησί. Μέχρι το 1920 οι Έλληνες της Μικράς Ασίας πλημμύριζαν την Τήνο με την παρουσία τους. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή σταμάτησε η προσέλευση από την πολύπαθη αυτή περιοχή. Όμως χιλιάδες κόσμου από όλη την Ελλάδα επισκέπτονται αυτήν την ημέρα τον Ιερό Ναό της Μεγαλόχαρης. Την παραμονή της εορτής ψάλλεται πανηγυρικός εσπερινός και τη νύχτα τελείται ολονυκτία και παράκληση. Την ημέρα της εορτής γίνεται πανηγυρική Αρχιερατική θεία Λειτουργία, λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και δέηση στην παραλία. Γ. 23 Ιουλίου, Επέτειος του οράματος της Οσίας Πελαγίας Την 23 Ιουλίου 1822 η Πελαγία είχε δει μέσα στο κελί της τη Θεοτόκο. Για αυτό κα η μέρα αυτή είναι αφιερωμένη στη μνήμη Της. Το πρωί σημαίνουν χαρμόσυνα οι καμπάνες του Ναού και η Αγία Εικόνα μεταφέρεται στο Μοναστήρι, στο Κεχροβούνι. Τη συνοδεύουν μοναχές του Μοναστηριού που κατεβαίνουν ξημερώματα και πλήθος κόσμου. Στο Ναό της Αγίας Πελαγίας τελείται πανηγυρική θεία Λειτουργία. Το ηγουμενείο του Μοναστηριού και οι μοναχές φιλοξενούν τον κόσμο. Νωρίς το απόγευμα ο κλήρος και χιλιάδες πιστών συνοδεύουν την Αγία Εικόνα που μεταφέρεται πεζή για πολλά χιλιόμετρα. Όπως περνά η Εικόνα, οι καμπάνες των χωριών χτυπούν χαρμόσυνα και οι πιστοί βγαίνουν στους δρόμους με θυμιατήρια και Την ασπάζονται. Παντού ηχούν οι ψαλμωδίες των πιστών «Πάντων προστατεύεις Αγαθή των καταφευγόντων εν πίστει τη κραταιά Σου χειρί». Δ. 15 Αυγούστου, Η Εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Από την 1η Αυγούστου χιλιάδες προσκυνητές κατακλύζουν το νησί και με κατάνυξη παρακολουθούν τις παρακλήσεις έως την 13η Αυγούστου που γίνεται η μεγάλη παράκληση στον αυλόγυρο της Εκκλησίας. Την παραμονή της εορτής πλήθος ευλαβών χριστιανών κατακλύζει το νησί, προκειμένου να δοξολογήσει, ευχαριστήσει ή παρακαλέσει τη Χάρη της Παναγίας μας. Την παραμονή της εορτής προσέρχονται στο νησί οι εκπρόσωποι της Κυβέρνησης, οι επίσημοι, τα στρατιωτικά αγήματα που θα αποδώσουν τιμές. Το βράδυ τελείται Μέγας Εσπερινός και όλη τη νύχτα ο Ναός μένει ανοιχτός. Ακολουθεί ολονυκτία και παράκληση. Την ημέρα της εορτής τελείται η θεία Λειτουργία και ακολούθως η μεγαλοπρεπής λιτανεία. Προηγούνται τα εξαπτέρυγα και τα φανάρια του ναού. Ακολουθούν οι ιεροψάλτες, η Αγία Εικόνα στο κουβούκλιό Της, που το σηκώνει το τιμητικό άγημα, οι Αρχιερείς και ο ιερός κλήρος. Μια ατελείωτη σειρά πιστών, που αρχίζει από το Ναό και τελειώνει στην παραλία, περιμένει γονατιστή να περάσει από πάνω η Χάρη της. Η πομπή φτάνει στην παραλία και εκεί τελείται δέηση. Ακολουθεί κατάθεση στεφάνου στον υγρό τάφο της Έλλης, συνήθως από Υπουργό. Τα πολεμικά πλοία βρίσκονται έξω από το λιμάνι, τα επιβατηγά, όλα τα κότερα και κάθε πλεούμενο αποδίδουν, σφυρίζοντας, τιμές τη Μεγαλόχαρη και στον υγρό τάφο της Έλλης, που τορπιλίσθηκε τον Αύγουστο του 1940 στο λιμάνι της Τήνου. Η πομπή ακολουθεί τον ίδιο δρόμο και επιστρέφει στο Ναό. Επισκέψιμοι χώροι στον Ιερό ίδρυμα Ευαγγελίστριας Τήνου - ο Ναός της Ευρέσεως, κάτω από το σημερινό κυρίως Ναό, όπου βρέθηκε η Αγία Εικόνα. Αριστερά μπαίνοντας στο Ναό υπάρχει ένα μικρό άνοιγμα σκεπασμένο με ασημένιο κάλυμμα. Λίγα μέτρα μακρύτερα είναι το Αγίασμα. Δεξιά, περνώντας μια στοά βρίσκεται το μέρος που γίνονται οι βαπτίσεις των νηπίων και σε κλειστό χώρο των αλλοθρήσκων, που βαπτίζονται σε μεγάλη ηλικία. - το Σκευοφυλάκιο, ανατολικά του Ναού. Εκεί φυλάσσονται άμφια ιερέων και αρχιερέων, πολύτιμα Ευαγγέλια, χρυσοποίκιλτα δισκοπότηρα. Όλα τα αντικείμενα είναι μεγάλης αξίας. Ακόμα εκεί υπάρχει ξυλόγλυπτος Επιτάφιος και αργυροεπίχρυσο κουβούκλιο που μεταφέρεται η Εικόνα κατά τις Λιτανείες. - τα γραφεία υπαλλήλων και αίθουσες συνεδριάσεων και υποδοχής. Στα γραφεία εργάζονται οι υπάλληλοι του Ιδρύματος, που εξυπηρετούν τους προσκυνητές, που επιθυμούν να αφιερώσουν είδη ή χρήματα. Το τμήμα κοινωνικών σχέσεων δέχεται τα χιλιάδες γράμματα των Χριστιανών, που αλληλογραφούν με το Ίδρυμα από όλο τον κόσμο. Στην αίθουσα συνεδριάσεων γίνονται οι συνεδριάσεις της Επιτροπής και στην αίθουσα υποδοχής η υποδοχή των επισήμων επισκεπτών. - το Μουσείο Τήνιων καλλιτεχνών. Εκεί φυλάσσονται τα έργα των σημαντικότερων καλλιτεχνών της νεότερης Ελληνικής Ιστορίας, όπως πέντε έργα του κορυφαίου ζωγράφου Νικολάου Γύζη, ένα εκ των οποίων η ελαιογραφία «Ο Ιωσήφ που εξηγεί τα όνειρα», είκοσι πέντε έργα του Γιαννούλη Χαλεπά, δύο του Νικηφόρου Λύτρα, τρία του Νικολάου Λύτρα, τέσσερα του Περικλή Λύτρα, έξι του Γεώργιου Βιτάλη, τέσσερα του Λάζαρου Φυτάλη, τρία του Λουκά Δούκα, δεκαεπτά του Λάζαρου Σώχου, δύο του Νικολάου Στεργίου, ένα του Γιάννη Κουλούρη και δύο του Γιάννη Βούλγαρη. - το Γενικό Αρχείο του Ιερού Ιδρύματος, το οποίο βρίσκεται κοντά στο Μουσείο. Εκεί μέσα σε προθήκες και σε φακέλους υπάρχουν χειρόγραφα σπουδαίας σημασίας, καθώς και παλαιά έγγραφα με τη ζωντανή ιστορία του Ιδρύματος και των θαυμάτων της Μεγαλόχαρης, υλικό πολύ αξιόλογο για τους μελετητές. - η Πινακοθήκη, που βρίσκεται απέναντι από το Ναό της Ευρέσεως, δωρεά του ευεργέτη Αθ. Παπαδόπουλου. Ο δωρητής την αφιέρωσε στη μνήμη των γονέων του το 1961. Μέσα στην Πινακοθήκη μπορεί να δει ο προσκυνητής έργα τέχνης και αντικείμενα μεγάλης αξίας, έργα του Γύζη, του Λύτρα, του Ιακωβίδη, του Θωμόπουλου, του Πελεκάση, του Ροϊλού, του Λεμπέση, του Βελάσκεθ, του Ρούμπενς, της Φλαμανδικής Σχολής, του Ρέμπραντ, του Μουρίλο και πολλών άλλων. Στην ίδια Πινακοθήκη επίσης εκτίθενται διάφορα αντικείμενα και βάζα μεγάλης αξίας, βεντάλιες, επιχρυσωμένα μαχαιροπήρουνα, σερβίτσια του 18ου αιώνα, βενετσιάνικα τραπέζια, γαλλικά γραφεία της εποχής του Ναπολέοντα, ανθοστήλες και αναλόγια Γαλλικά, μινιατούρες από σμάλτο και άλλα. -η Θεομητορική Έκθεση, που βρίσκεται στο βοτσαλωτό, έξω από το προαύλιο του Ιδρύματος. Πρόκειται για τη μοναδική έκθεση της Ορθόδοξης Εκκλησίας αφιερωμένη στην Παναγιά. Έχει εικόνες και αντίγραφα με θέμα πάντα την Παναγία από την Ελλάδα, τη Ρωσία, την Ιαπωνία, την Αιθιοπία, την Άνω Ανατολή, τις Σλαβικές χώρες και τη Δύση. Χαρακτηριστικά έργα είναι η Ρίζα του Ιεσσαί, η Υπαπαντή του 17ου αιώνα, τα Εισόδια του ίδιου αιώνα, η Οδηγήτρια Ρωσικής τέχνης, η Δεομένη της Κωνσταντινούπολης, το Ρόδον το Αμάραντον του Αγίου Όρους και η Κουκουζέλισσα της Μεγίστης Λαύρας. - η Έκθεση κειμηλίων και εικόνων. Το σπουδαιότερο έργο αυτής είναι η χάρτα του Ρήγα, μία από τις τρεις αυθεντικές που υπάρχουν. Φυλασσόταν στο αποθεματικό χρηματοκιβώτιο του Ιδρύματος επί 150 χρόνια και το 1971 τοποθετήθηκε στην έκθεση αυτή. Επίσης στην Έκθεση φυλάσσονται χαλκογραφίες, ιερές εικόνες και σιγίλλια, καθώς και αντικείμενα μεγάλης αξίας. - το Μαυσωλείο της Έλλης, κοντά στην Εύρεση. Το 1940 στο λιμάνι της Τήνου τορπιλίσθηκε το εύδρομο «Έλλη». Είχε έρθει να αποδώσει τιμές στη Μεγαλόχαρη στο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου. Σε αυτό το Μαυσωλείο βρίσκονται τα οστά των πρώτων θυμάτων του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου στην Ελλάδα, που σκοτώθηκαν ύπουλα έξω από το λιμάνι της Τήνου, καθώς και αντικείμενα της «Έλλης». Πηγή Υλικού: «Περιγραφή της Ευρέσεως της θαυματουργού Αγίας Εικόνας της Ευαγγελίστριας στην Τήνο κατά το έτος 1823. Σκοποί και δραστηριότητες του Ιερού Ιδρύματος». Έκδοση Πανελλήνιου Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελίστριας Τήνου, Τήνος 2002. Επιλογή υλικού: Αικατερίνη Διαμαντοπούλου Υπεύθυνη Υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων