ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ

http://yiorgosthalassis.blogspot.com/2018/08/blog-post_68.html

Η σκηνή, με τρία πρόσωπα επάνω όρθια επί τριών κορυφών του όρους Θαβώρ και τρία κάτω «κατά γης πεσόντα», αποτελεί τετράγωνη σύνθεση.
Ο Χριστός, εντός φωτεινής ελλειψοειδούς συνήθως δόξης, εικονίζεται ενδεδυμένος λευκά ενδύματα («τα ιμάτια αυτού εγένετο λευκά ως το φως» (Ματθ. 17,2), υψώνει την δεξιά του σε σχήμα ευλογίας, και κρατά ειλητάριο συνεπτηγμένο με την αριστερή του χείρα. Με χιτώνα και ιμάτιο είναι ενδεδυμένοι και οι εκατέρωθεν του Χριστού προφήτες Μωϋσής και Ηλίας. 

Ο Μωϋσής εικονίζεται δεξιά ως προς τον θεατή, αγένειος ή με μικρό γένι, και ο Ηλίας αριστερά με λευκή γενειάδα. Σε εικόνες που ακολουθούν την αρχαιότερη παράδοση (π.χ. Τετραευάγγελο υπ. Αρ. 5 της Ι.Μονής Ιβήρων), οι προφήτες εμφανίζονται εντός της δόξας του Κυρίου, ενώ στις συνηθισμένες παραστάσεις μόνον ο Χριστός σχεδιάζεται εντός της δόξης. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε την παράσταση της φωτεινής νεφέλης, η οποία «επεσκίασεν αυτούς» κατά τον Ματθαίο. 

Οι πρηνείς Απόστολοι είναι κατά σειρά οι Πέτρος, Ιωάννης και Ιάκωβος. Άλλοτε πάλι ο Ιάκωβος ιστορείται στο μέσο, ο δε Ιωάννης τελευταίος δεξιά. Η εικονογραφία ακολουθεί ως επί το πλείστον την πρώτη διάταξη, η οποία εμπνέεται από τη διήγηση του Ευαγγελιστή Λουκά, η οποία και διαβάζεται κατά τον Όρθρο της εορτής της Μεταμορφώσεως (Λουκ. 9,28). 

Οι κατά γης πεσόντες μαθητές, όσον αφορά τις θέσεις τους, εικονίζονται, ο μεν Ιάκωβος δεξιά σε πλήρη σχεδόν ανατροπή, ο αγένειος Ιωάννης πρηνής, στηρίζοντας το βάρος του σώματός του με την τεινόμενη χείρα του, και ο Πέτρος αριστερά με φόβο στρέφει την κεφαλή του στον Κύριο, έτοιμος να του απευθύνει το : «Κύριε, καλόν εστιν ημάς ώδε είναι…» (Ματθ. 17,4). 

Άλλοτε οι μαθητές καλύπτουν με την δεξιά τους χείρα τους οφθαλμούς τους ή την φέρουν στον πώγωνα, δηλώνοντας με την χειρονομία αυτή ότι «εφοβήθησαν σφόδρα» εκ της φωνής………….. Από τους Παλαιολόγειους χρόνους εξαπλώνεται και ο συνθετότερος τύπος της Μεταμόρφωσης, στον οποίον ιστορείται αριστερά της εικόνος ο Ιησούς να οδηγεί τους τρεις Αποστόλους στο όρος και δεξιά, απάγων αυτούς μετά την Μεταμόρφωση. Από τον 14ο αιώνα έχουμε επίσης την απεικόνιση του Χριστού επί δύο επάλληλων γεωμετρικών σχημάτων, εντός τη κυκλικής δόξης του. 

Τα δύο αυτά γεωμετρικά σχήματα και η εντός αυτών εικόνα του Χριστού, ως τρίτο, εικονίζουν συμβολικά την Αγία Τριάδα και οφείλονται στην επίδραση της διδασκαλίας του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.

ΠΗΓΗ : ΚΩΝ. ΚΑΛΟΚΥΡΗΣ, «ΕΟΡΤΑΙ ΔΩΔΕΚΑ», ΘΗΕ, τομ. 5, ΑΘΗΝΑΙ 1964, στ. 745 κ.ε.

http://tribonio.blogspot.gr