Η παρακαταθήκη του Σωτήρη Δημητρίου σε ένα μήνυμα: Να αλλάξουμε πολιτισμό

http://tvxs.gr/news/politismos/i-parakatathiki-toy-s-dimitrioy-se-ena-minyma-na-allaksoyme-politismo

10:19 | 16 Αυγ. 2016

Τελευταία ανανέωση 11:01 | 16 Αυγ. 2016

Κρυσταλία Πατούλη

Ο Σωτήρης Δημητρίου, πρωτοπόρος της κοινωνικής ανθρωπολογίας στην Ελλάδα, πολιτικός μηχανικός, συγγραφέας πολλών δοκιμιακών βιβλίων και άρθρων σε περιοδικά και συλλογικούς τόμους και ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς του κινηματογράφου στη χώρα μας, πέθανε χτες σε ηλικία 91 ετών.

Δεν ήταν μόνο ένας ξεχωριστός άνθρωπος με ιδιαίτερη καλλιέργεια πνεύματος και ψυχής, όπως και αγωνιστής της Αριστεράς, και δεν άφησε παρακαταθήκη μόνο το έργο και το παράδειγμα της ζωής του, αλλά και το μήνυμά "Να αλλάξουμε πολιτισμό (δηλ. τον τρόπο που ζούμε)",  απαντώντας στο ερώτημα "Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ, και κυρίως τι πρέπει να κάνουμε" τηςΈρευνας για την κρίση (2010 – 2014) Εκδόσεις Κέδρος, η οποία δημοσιεύτηκε στο Tvxs.gr , κατόπιν αναδημοσιεύτηκε εκτός των άλλων μεταφρασμένη στη γαλλική εφημερίδα Les Cercle Les Echos, και παρουσιάστηκε στα αγγλικά στο Crisis Art Festival της Ιταλίας.

Στην ανάλυσή του, που έγινε η σημαντικότερη έμπνευση και αφορμή για να ξεκινήσω την εν λόγω ακτιβιστική έρευνα, όταν τον είχα ακούσει να μιλάει για τις αιτίες της κρίσης σε εκδήλωση τον Απρίλιο του 2014, όπως σημειώνω και στον πρόλογο της έκδοσης, ο ίδιος είχε -μεταξύ άλλων- τονίσει χαρακτηριστικά:

« […] Η κρίση της οικονομικής λειτουργίας, της χαρακτηριστικής λειτουργίας του βιομηχανικού πολιτισμού, αποτελεί την άμεσα ορατή ένδειξη αποδόμησης του όλου συστήματος. Άρα βρισκόμαστε στην ιστορική καμπή της αλλαγής πολιτισμού.

[...] Εφόσον το καθεστώς εξαίρεσης* αποτελεί συστατικό της νεωτερικότητας** και η γενίκευσή του οφείλεται στην αποδόμηση του βιομηχανικού μοντέλου που τη θεμελιώνει, είναι αδιανόητη η διάσωση με επιστροφή στη νεωτερικότητα διαμέσου μεταρρυθμίσεων.

Αντιμετωπίζουμε μεταδόμηση πολιτισμού, συνεπώς, μοναδική ιστορική έξοδος από την παγκόσμια κρίση είναι η ανατροπή και η αναδόμηση του συστήματος.

Έχουν αναπτυχθεί πλέον οι τεχνικές προϋποθέσεις γι’ αυτήν –υπολογιστές, θεωρία του προγραμματισμού κ.ά. Απομένει να αναπτυχθούν και οι κοινωνικές: αλληλεγγύη και αξιοπρέπεια.

Ανεξάρτητα και παράλληλα με τις προτάσεις που συζητούνται από τους Ζαπατίστας και άλλους (άμεση δημοκρατία, κυκλική διαχείριση, συνεταιριστική επιχείρηση), εμφανίζεται μια τάση διάλυσης των συγκεντρωτικών δομών σε αυτόνομες-ομοσπονδιακές […] " (Ολόκληρη η τοποθέτησή του στο TVXS: Σ. Δημητρίου: Μοναδική ιστορική έξοδος από την παγκόσμια κρίση η ανατροπή)

Ο Σωτήρης Δημητρίου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1925, και ήταν σύντροφος της σκηνοθέτιδας Αλίντας Δημητρίου. Υπήρξε αντιστασιακός και τον Ιούλιο του 1944 φυλακίστηκε. Μετά την απελευθέρωση εξορίστηκε στη Μακρόνησο.

Συγχρόνως με την εργασία του ως πολιτικός μηχανικός ως απόφοιτος του ΕΜΠ, μελέτησε την ανθρωπολογία και γράφτηκε στη Φιλοσοφική σχολή, αν και δεν πήρε πτυχίο αποφασίζοντας να συνεχίσει μόνος τις μελέτες του. Το πρώτο του βιβλίο «Προϊστορικοί πολιτισμοί και εξέλιξη» κυκλοφόρησε το 1964.

Μεταξύ άλλων ασχολήθηκε και με την έβδομη τέχνη, ως μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Kριτικών Κινηματογράφου και κριτικών επιτροπών σε φεστιβάλ κινηματογράφου.

Είχε δημοσιεύσει τις ποιητικές συλλογές "Γράμματα της ανακωχής" (1965), εκδ. Φυτράκης και "Ψηλαφήσεις" (1985), εκδ. Δωδώνη, όπως και τα βιβλία «Κινηματογράφος, Σημειολογία, Κρίση της αισθητικής» (1973), εκδ. 'Αλμα, «Εισαγωγή στο 'Δώρο' του Mauss» (1979), εκδ. Καστανιώτη, το πεντάτομο «Λεξικό Όρων: I. Σημειολογικής και δομικής ανάλυσης της τέχνης» (1978), «II. Επικοινωνίας και σημειωτικής ανάλυσης» (1978), «III. Γλωσσολογίας (1983) Α' & Β'», «IV. Σημαντικής» (1986), «V. Κυβερνητικής, δομισμού και θεωρίας των συστημάτων» (1987), εκδ. Καστανιώτη, καθώς και την πεντάτομη σειρά «Η εξέλιξη του ανθρώπου: I. Ανθρωπογένεση» (1990), «II. Τα πρώτα βήματα» (1993), «III. Παλαιολιθική εποχή» (1993), «IV. Αρχές της κοινωνικής οργάνωσης» (1996), «V. Γλώσσα-Σώμα» (2001), εκδ. Καστανιώτη κ.α.

Ο υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Α. Μπαλτάς δήλωσε για τον θάνατο του Σωτήρη Δημητρίου:
«Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένεια του Σωτήρη Δημητρίου. Σπουδαίος θεωρητικός του κινηματογράφου, μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης  Κριτικών Κινηματογράφου, και αγωνιστής της Αριστεράς με μεγάλη συμμετοχή στην κοινωνική δράση. Αν και μηχανικός του Πολυτεχνείου ήταν ένας άνθρωπος της τέχνης, του πολιτισμού και της επιστήμης ενώ υπήρξε και πρωτοπόρος στην κοινωνική ανθρωπολογία στην Ελλάδα».

---
Παραπομπές:

* Καθεστώς εξαίρεσης ή ανάγκης είναι η ψήφιση από τη Βουλή νομοθετικών διαταγμάτων καθ' υπέρβασιν του συντάγματος, χωρίς να περνούν προηγούμενα από τον έλεγχο της συνταγματικότητας, με το επιχείρημα ότι η χώρα απειλείται από εξωτερικό ή από εσωτερικό εχθρό. Εφαρμόστηκε αρχικά στη δημοκρατία της Βαϊμάρης, στα 1930-32.

** Η νεωτερικότητα συνδέεται με την ιδέα της "ευρωπαίκής ταυτότητας", δηλαδή με την αντίληψη ότι, με αφετηρία το Διαφωτισμό, η Ευρώπη αφενός έγινε παγκόσμιο κέντρο της επιστημονικής προόδου και της, ¨κατά τον Max Weber, ¨απομάγευσης του κόσμου¨ (της εκδίωξης των δεισιδαιμονιών), και αφετέρου κατέκτησε τον υψηλότερο πολιτισμό και, ταυτόχρονα, την αποστολή να τον διαδώσει στον κόσμο.