Στις δίκες κορυφαίων Ναζί στη Νυρεμβέργη, ένας Αμερικανός ψυχίατρος ανέλαβε το έργο της κατανόησης της προσωπικότητάς τους και ανέπτυξε μία παράξενη σχέση με τον Χέρμαν Γκέρινγκ που κατέστρεψε τη ζωή του. Ο Jack El – Hai ρίχνει φως σε αυτή την άγνωστη ιστορία.
Το 2007, έχοντας τέσσερις τεμπέλικες σπιτόγατες να με παρακολουθούν σε ένα σαλόνι στη Βόρεια Καλιφόρνια, άνοιξα τέσσερα στραπατσαρισμένα χάρτινα κουτιά. Ανέδυαν τη μυρωδιά ενός εξαφανισμένου κόσμου: ήταν τα αρχεία των ασθενών και οι χειρόγραφες σημειώσεις ενός γιατρού, ανέγγιχτα εδώ και δεκαετίες, παλιές φωτογραφίες, μπαγιάτικος καπνός, ακτίνες x από το κρανίο του Αδόλφου Χίτλερ, σφραγισμένα με κερί πακέτα ναρκωτικών και προφανώς δηλητηριασμένα τρόφιμα. Τα κουτιά είχαν τον αέρα της Νυρεμβέργης την περίοδο 1945 – 1946, όταν 22 από τους ανώτερους ηγέτες των Ναζί περίμεναν να αρχίσει η δίκη τους από ένα διεθνές δικαστήριο. Ο συγγραφέας του υλικού σε αυτά τα κουτιά, ο ψυχίατρος του Αμερικανικού Στρατού Ντάγκλας Κέλεϊ, ήταν ο πρώτος ειδικός ψυχικής υγείας που εξέτασε τους ναζιστικές κρατούμενους.
Έφτασα για να εξετάσω τα κουτιά έπειτα από πρόσκληση του γιου του Κέλεϊ. Τον Αύγουστο του 1945, ο πατέρας του είχε λάβει εντολές να πάει σε ένα ξενοδοχείο στο Λουξεμβούργο που είχε μετατραπεί σε προσωρινή φυλακή, όπου ο Κέλεϊ συνάντησε περιβόητους Ναζί, όπως ο Χέρμαν Γκέρινγκ, ο Γιόαχιμ φον Ρίμπεντροπ, ο Γιούλιους Στράιχερ, ο Έρνστ Καλτενμπρούννερ και ο Καρλ Ντένιτς. Η αποστολή του δρ Κέλεϊ ήταν να πιστοποιήσει τη διανοητική ικανότητά για την επερχόμενη δίκη. Μόλις στα 33 του και εξαιρετικά σίγουρος για τις ικανότητές του, ο ψυχίατρος είχε πιο φιλόδοξα σχέδια για το χρόνο που έζησε με τους άνδρες που θεωρούνται ευρέως ως οι χειρότεροι εγκληματίες του εικοστού αιώνα. Ήθελε να ανακαλύψει την ουσία της «Ναζί προσωπικότητας». Αν εντόπιζε ψυχικές διαταραχές και κοινά ψυχολογικά χαρακτηριστικά στους ηγέτες των Ναζί, θα μπορούσε να υποδείξει σε άλλους ανάμεσά μας, ικανούς να διαπράξουν παρόμοια εγκλήματα.
Όταν ο στρατός των ΗΠΑ μετέφερε τους Ναζί σε μια φυλακή στο Παλάτι της Δικαιοσύνης στη Νυρεμβέργη, ο Κέλεϊ τους έδωσε το τεστ κηλίδων μελάνης Rorschach, ανάμεσα σε άλλες ψυχολογικές εξετάσεις. Πέρασε εκατοντάδες ώρες μιλώντας με τους Ναζί στα κελιά τους, ψάχνοντας σχολαστικά το παρελθόν, τα κίνητρα και την ψυχολογία τους. Εκτίμησε την κατάσταση και των 22 κατηγορουμένων, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού του Φύρερ Ρούντολφ Ες, ο οποίος προσποιήθηκε αμνησία και είχε μια παρανοϊκή πεποίθηση ότι οι δεσμοφύλακες του έδιναν δηλητηριασμένο φαγητό. Αυτός όμως που κέρδισε το ενδιαφέρον του Κέλεϊ περισσότερο ήταν ο ανελέητος Γκέρινγκ – επί μακρόν ο δεύτερος στη σειρά μετά τον Χίτλερ- του οποίου η γοητεία, η ευφυΐα και η κουλτούρα έκαναν τον Κέλεϊ να αναρωτιέται πώς ένας τέτοιος άνθρωπος μπορούσε να μην έχει καθόλου συνείδηση. Κοιτώντας στα μάτια τους Ναζί, ο γιατρός είδε συχνά κάτι από τον εαυτό του. Ο Κέλεϊ και ο Γκέρινγκ σφυρηλάτησαν μια σχέση που βασίστηκε στον αμοιβαίο σεβασμό για την κοινή πνευματική δυναμική και τις δεξιότητές τους ως κορυφαίοι εκμεταλλευτές. Ο ένας χρησιμοποίησε τον άλλον: ο Κέλεϊ βοήθησε τον Γκέρινγκ με τον πολύχρονο εθισμό του με το ναρκωτικό paracodeine και μετέφερε επιστολές στην οικογένειά του και ο Γκέρινγκ βοήθησε τον Κέλεϊ να κατανοήσει την πολυπλοκότητα του ναζιστικού χαρακτήρα.
Όταν ξεκίνησε η δίκη, το Νοέμβριο του 1945, ο Κέλεϊ είχε ήδη αρχίσει να καταλήγει σε συμπεράσματα σχετικά με τη ναζιστική προσωπικότητα. Οι Ναζί ήταν ψυχολογικά φυσιολογικοί. Το κακό στους Ναζί δεν ήταν μόνο κοινότυπο, όπως υποστήριξε αργότερα η Χάνα Άρεντ, αλλά η δυναμική του ήταν ευρέως διαδεδομένη, ιδίως στην αμερικανική πολιτική και τις επιχειρήσεις. «Είμαι βέβαιος ότι υπάρχουν άνθρωποι ακόμα και στην Αμερική που θα πατούσαν επί των πτωμάτων του μισού αμερικανικού λαού, εάν έτσι θα αποκτούσαν τον έλεγχο του άλλου μισού» είπε.
Τα συμπεράσματα αυτά αναστάτωσαν τον Κέλεϊ και τελικά τον οδήγησαν να αλλάξει το επίκεντρο της καριέρας του από την ψυχιατρική στην εγκληματολογία. Η προσωπική σχέση του με τον Γκέρινγκ τον ταρακούνησε ακόμα πιο βαθιά και καθώς ο Κέλεϊ έπεσε στον αλκοολισμό, την εργασιομανία και την κατάθλιψη, ήρθε αντιμέτωπος με τη δική του ικανότητα να κάνει κακό.
Η μελέτη του Κέλεϊ για το κακό είχε μετατραπεί σε κάτι προσωπικό. Στο μυαλό του, ο Γκέρινγκ κατείχε ένα εκρηκτικό μείγμα αξιοθαύμαστων και αποτρόπαιων χαρακτηριστικών, πολλά από τα οποία ήταν κοινά με τον ψυχίατρο. Την Πρωτοχρονιά του 1958, μπροστά στην οικογένειά του, ο Κέλεϊ αυτοκτόνησε καταπίνοντας κυάνιο, όπως ακριβώς είχε κάνει ο Γκέρινγκ μερικά χρόνια πριν. Αυτό που ο ψυχίατρος είχε μάθει από τους Ναζί για την ανθρώπινη συμπεριφορά ήταν φρικτό. Αυτό που ανακάλυψε για τον εαυτό του τον πλήγωσε περισσότερο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου