To Άγιον (αμαρτωλόν;) Όρος

Μια πολύ ενδιαφέρουσα άποψη για το "Περιβόλι της Παναγιάς", αφιερωμένη στους αιώνιους πολέμιους του Αγίου Όρους...
Χ.Α.

πηγή: www.oodegr.gr

Του Θανάση Θ. Νιάρχου
Αναδημοσίευση από "ΤΑ ΝΕΑ" 25/9/2008:

Δεν υπάρχει περίπτωση να βάλεις το χέρι σου στη φωτιά και να μην καείς. Η μόνη περίπτωση να γίνει το θαύμα και να μην καείς, είναι να είσαι απροσχημάτιστα και αφτιασίδωτα ειλικρινής. Τα σχόλια, κακεντρεχή ή καλόπιστα, η οργή και ο θυμός, η ειρωνεία ακόμη του μικροαστού, του εργάτη, του διανοούμενου, που στο άκουσμα των λέξεων «Άγιον Όρος» απαντά με ένα ύφος «εγώ ξέρω τι συμβαίνει εκεί ψηλά», είναι απλά πασατέμπος για να περνάει η ώρα. Γιατί κανείς Κώστας, Παύλος, Γιώργος, Μήτσος, Ισίδωρος ή Εφραίμ, δεν μπορεί να συκοφαντήσει ή να διακινδυνεύσει το Άγιον Όρος εξαιτίας του. Το Άγιον Όρος δεν είναι τα βιβλία του Κωνσταντίνου Τσάτσου, του Θέμου Κορνάρου, του Τάκη Παπατσώνη, του Γιώργου Θεοτοκά, του Χρήστου Μαλεβίτση, η τεράστια βιβλιογραφία γι' αυτό, ελληνική και διεθνής. Καλά και άγια όλα αυτά, αλλά βαραίνουν ως ένα πούπουλο στη ζυγαριά που γέρνει ασήκωτη όταν στον δεύτερο δίσκο της βάζεις την προσευχή ενός άγνωστου μοναχού. Το Άγιον Όρος δεν είναι ούτε ο πρίγκιπας Κάρολος, ούτε ο σκηνοθέτης Βιμ Βέντερς, ούτε όσοι άλλοι σπουδαίοι και διάσημοι το έχουν επισκεφτεί ή πρόκειται να το επισκεφτούν. Χίλια σαράντα πέντε χρόνια ιστορίας του Αγίου Όρους δεν ξετινάζονται και δεν ξεπουλιούνται (δεν συμφέρει κανέναν μας) οτιδήποτε κι αν ήθελε συμβεί. «Μα δεν είναι σκάνδαλο και μάλιστα πρώτου μεγέθους αυτά που συνέβησαν με τη Μονή Βατοπαιδίου;», θα σας ρωτήσουν. Σκάνδαλο πρώτου μεγέθους και μάλιστα στη νιοστή. Αλλά όταν ο σκύλος σας κατουράει στο σαλόνι του σπιτιού σας δεν γκρεμίζετε το σπίτι ολόκληρο, καθαρίζετε το μέρος όπου κατούρησε. Με το ίδιο υλικό -τις λέξεις- που γράφεται ένα αριστούργημα, για παράδειγμα οι «Αδελφοί Καραμάζοφ», με το ίδιο υλικό γράφεται και ένα μυθιστόρημα «πορνό». Δεν σημαίνει ότι θα καταργήσουμε τις λέξεις, για να καθαρίσουμε τη λογοτεχνία από τις «πορνό» σελίδες. Το Άγιον Όρος (μαζί, αν επιμένετε, με τα σκάνδαλα που έχουν συμβεί και ενδέχεται να αγνοούμε) είναι επίσης τα εκατομμύρια ώρες προσευχής των μοναχών που τα κόκαλά τους ασπρίζουν στα οστεοφυλάκια, ενώ ανώνυμοι παρέμεναν και τα χρόνια που ασκούνταν και προσεύχονταν.

Tην ιερότητα που εκπέμπει το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου δεν τη συνειδητοποιούμε χάρη στα ερείπια ή τους πρωταγωνιστές της. Τόσο τα πρώτα όσο και τους δεύτερους τους έχουμε γνωρίσει και τους γνωρίζουμε ή θα τους γνωρίσουμε στο μέλλον. Την ιερότητά του τη συνθέτει (ας το σκεφτούμε λίγο) η φωνή των γυναικών και των ανδρών του Χορού, που παραμένουν άγνωστοι την ίδια στιγμή που λειτουργούν, και είναι αυτό που κάνει αμεσότερη την παραπομπή και τη σύνδεσή τους με το αρχαίο πλήθος. Η ανωνυμία είναι που δίνει βάθος στα πράγματα, τα εξαγιάζει. Η επωνυμία τα συκοφαντεί, εν μέρει ή απολύτως, και τα διαφθείρει, γιατί φαίνεται να έχει υποφέρει κανείς (αν έχει υποφέρει), για να γίνει γνωστός. Όσοι λιγότεροι γνωρίζουν πως βασανίζεσαι, ή και κανένας, τόσο μεγαλώνουν οι πιθανότητες, όχι βέβαια να αγιάσεις, αλλά να σωθείς.

Tο Άγιον Όρος είναι η εν ζωή απόδειξη ότι το τρομερό αίσθημα για τη μετά θάνατον ανωνυμία, αντί να πανικοβάλλει, μπορεί να βιώνεται γαλήνια, μεταβάλλοντας το αναπόφευκτο σε ελεύθερη επιλογή. Με τους μοναχούς να τους γνωρίζουμε με το μικρό τους όνομα, όπως έναν γλύπτη ή έναν ζωγράφο, στην πρώτη σειρά του ενδιαφέροντος (και λόγω σκανδάλου βέβαια), το «Φολί Μπερζέρ» είναι ασφαλώς πολύ πιο αθώο. Έκανε το ολέθριο σφάλμα ο ηγούμενος της Βατοπαιδίου να πει πως χρειάζεται τα χρήματα για τα κτίρια της μονής. Αν το Άγιον Όρος, σε όλη του την έκταση, έχει στοιχειώσει και συντηρείται επί χίλια σαράντα πέντε χρόνια χάρη στην προσευχή, τα κτίρια ακόμα και να καταρρεύσουν, δεν πρόκειται να προκληθεί η ελαχιστότερη ζημιά. Με τα κτίρια να ανθίζουν και να λουλουδίζουν (με τέτοιον τρόπο μάλιστα συντηρημένα) ως ένας επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος, όπως έλεγε και ο Αλέξης Μινωτής «η προσευχή αντί να μακραίνει αυθορμήτως, θα κονταίνει απελπιστικά». Υπάρχουν βέβαια οι εκκλησίες για τη μακάρια, απενοχοποιημένη και διακοπτόμενη προσευχή. Το Άγιον Όρος υφίσταται χάριν της «παρανομίας» και της ποιητικής αυθαιρεσίας της συνεχούς προσευχής.

Όπως το έγραψε, άλλωστε, ωραιότατα σε ένα νεανικό του ποίημα ο Κωστής Παλαμάς για έναν μοναχό "Την έστησες την σκήτη σου στο ξερόβραχο απάνου/ κι έζησες εκεί/ κάτου από τον ολόβαθο τον ουρανό, μονάχος/ με την προσευχή. / Στην πέτρα απάνου ακούμπαγες. Περνάν τα χρόνια. Φέγγει/ μέσα σου ο Θεός./ Με το ιερό σου άγγιγμα βαθούλωσε κι ο βράχος/ κι έγινε ναός. "


Ο Θανάσης Θ. Νιάρχος είναι ποιητής, συνεκδότης του περιοδικού «Η Λέξη».