Η Ευρώπη φαίνεται να απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τον κεντρώο χώρο και να κλίνει στον εθνικισμό, σχολιάζει ο John Lloyd.
Πόσο ακόμα θα κρατήσει το πολιτικό κέντρο στην Ευρώπη; Η διάβρωσή του είναι χρόνια στα σκαριά, απλά επισπεύδεται. Στην Ιταλία, η τελευταία πολιτική κρίση προοιώνισε την κατάρρευση της κεντροαριστερής-κεντροδεξιάς συμμαχίας. Στην Αυστρία, οι πρόσφατες εκλογές μόλις που έδωσαν αρκετές ψήφους στον κυβερνητικό συνασπισμό για να συνεχίσει. Τα έθνη της Ευρωπαϊκής Ένωση βαδίζουν στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την επόμενη άνοιξη, που θα προκαλέσουν πραγματική διαμάχη και διχασμό σε μια επιτροπή σε μεγάλο βαθμό συναινετική. Έχοντας άμεση σχέση με την οικονομική κρίση, ο εθνικισμός είναι η πολιτική της εποχής μας.
Ενώ η οικονομία της Ευρώπης έχει σημειώσει μια αργή, μικρή βελτίωση (με εξαιρέσεις στα νότια), η πολιτική της είναι όλο και πιο εύθραυστη. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι λένε ότι η κρίση μπορεί να αντιμετωπιστεί πλήρως με τη λήψη περισσότερων αρμοδιοτήτων από ένα ισχυρό Ευρω- κέντρο, που θα είναι φορολογικό, οικονομικό, μακρο – οικονομικό και άρα πολιτικό. Οι Βρυξέλλες πιστεύουν ότι πρέπει να γίνει: αλλά καμία εθνική κυβέρνηση, ακόμη και της Γερμανίας, δεν πιστεύει ότι θα μπορούσε να έχει λαϊκή αποδοχή για να προχωρήσει. Η κρίση εξαναγκάζει ήδη την ολοκλήρωση, όμως κάνει τους πολίτες να απομακρύνονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή είναι η κεντρική αντίφαση της Ευρώπης, άκαμπτη και σκληρή.
Οι ψηφοφόροι απαιτούν πλέον από τις εθνικές κυβερνήσεις τους να τους προστατεύουν από τις αρνητικές επιπτώσεις των συνθηκών που υπέγραψαν οι πολιτικοί ηγέτες τους. Οι πολίτες ανησυχούν ότι η μετανάστευση – ιδίως από τα δύο τελευταία (και φτωχότερα) κράτη μέλη της ΕΕ, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία – καταστρέφει τις κοινωνίες τους και οι αυξανόμενες υποχωρήσεις αναγκάζουν τους πολιτικούς να μην τηρούν τις δεσμεύσεις τους. Ο γάλλος υπουργός Εσωτερικών Μανουέλ Βαλς δήλωσε σε συνέντευξή του την περασμένη εβδομάδα ότι πολλοί από τους Ρομά (κάποτε γνωστοί ως τσιγγάνοι) που έχουν έρθει στη Γαλλία κυρίως από τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία και ζουν σε άθλιες εγκαταστάσεις, θα πρέπει να επιστρέψουν στις χώρες τους. Ένας εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απάντησε την επόμενη ημέρα, λέγοντας ότι μια τέτοια κίνηση θα ήταν ενάντια στο ευρωπαϊκό δίκαιο.
Μια ημέρα μετά από αυτή την απάντηση, ο γάλλος υπουργός Οικονομικών Πιερ Μοσκοβισί ήρθε στις Βρυξέλλες με τον προϋπολογισμό της χώρας του. Σύμφωνα με μια πρόσφατη συμφωνία, οι προϋπολογισμοί πρέπει να εγκριθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πριν να συζητηθούν στο γαλλικό κοινοβούλιο. Αυτό το χρονικό πλαίσιο, με πολλά άλλα , αποφασίστηκε κατά τη διάρκεια της ταραχώδους τελευταίας διετίας, για να συγκρατήσει την κρίση και να καθησυχάσει τις αγορές. Τώρα, οι συνέπειες αυτής της απόφασης, να ζητηθεί η έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον προϋπολογισμό και η καταπιεσμένη απογοήτευση σε εθνικό επίπεδο για τους περιορισμούς στις οικονομίες τους, γίνονται όλο και περισσότερο εμφανείς, ενώ ένα μέρος του Τύπου που υποστήριζε την ΕΕ γίνεται όλο και πιο επικριτικό.
Σε εθνικό επίπεδο, τα σημάδια της εξέγερσης από την Ένωση συνεχίζουν να συσσωρεύονται. Ο πρώην Ιταλός πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο οποίος βρίσκεται στο επίκεντρο της ιταλικής πολιτικής σκηνής από τότε που κρίθηκε ένοχος για φορολογική απάτη τον Ιούλιο, έχει πει πομπωδώς να αψηφήσουν την ΕΕ, με την υιοθέτηση ενός επεκτατικού προγράμματος αν και όταν το κόμμα του Forza Italia επιστρέψει στην εξουσία. Το περασμένο Σαββατοκύριακο, θέλησε να πραγματοποιήσει την απειλή του, να αποσύρει τους υπουργούς του Forza Italia από το συνασπισμό με το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα. Το κόμμα του μπορεί να διασπαστεί εξαιτίας αυτού του θέματος: ο ίδιος, ένας ζωηρός 77χρονος από την περασμένη Κυριακή, έχει στραφεί έντονα κατά της ΕΕ, οι ηγέτες της οποίας πίεσαν για την παραίτησή του το 2011. Φαίνεται τώρα να οδηγεί τα πιστά μέλη του κόμματός του σε μια ευρωσκεπτικιστική, λαϊκίστικη θέση, την οποία έχει ήδη καταλάβει το κίνημα των Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο.
Στα βόρεια σύνορα της Ιταλίας, οι Αυστριακοί ψήφισαν την Κυριακή για μια νέα κυβέρνηση και έδωσαν μια πολύ μικρή πλειοψηφία στον συνασπισμό κεντροδεξιάς-κεντροαριστεράς της χώρας. Το Κόμμα της Ελευθερίας – έντονα εναντίον των μεταναστών και ευρωσκεπτιστικό – έλαβε το 22 τοις εκατό των ψήφων, σημειώνοντας άνοδο σχεδόν πέντε τοις εκατό από τις προηγούμενες εκλογές και μόνο λίγο πίσω από τα δύο μεγάλα κόμματα. Θα μπορούσε να είναι το μεγαλύτερο κόμμα, αν ένα άλλο κόμμα που χρηματοδοτεί ο Αυστρο –καναδός Φρανκ Στρόναχ, ακόμη πιο έντονα αντιευρωπαϊκό, δεν είχε λάβει το 5,9 τοις εκατό των ψήφων. Η οικονομία της Αυστρίας είναι σχετικά σταθερή, ενώ της Ιταλίας παραμένει σε ύφεση. Ωστόσο, και στις δύο χώρες, η ανερχόμενη πολιτική παλίρροια είναι κατά των μεταναστών ή έχει αντιευρωπαϊκά αισθήματα – ή και τα δύο. Το θέμα δεν αφορά την οικονομία.
Τον επόμενο Μάιο, θα γίνουν οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Δεν έχει την εξουσία των εθνικών νομοθεσιών, αλλά αποκτά ένα σπουδαιότερο προφίλ υπό την ενεργή ηγεσία του γερμανού προέδρου Μάρτιν Σουλτς. Με τις τρέχουσες τάσεις, πολλοί έντονα ευρωσκεπτικιστές είναι πιθανόν να ενταχθούν στην ομάδα τον Μάιο – από το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας, τους Εναλλακτικούς της Γερμανίας, το UKIP της Βρετανίας (και πολλοί Συντηρητικοί βουλευτές), το Κίνημα Πέντε Αστέρων Ιταλίας (και μερικοί βουλευτές του Μπερλουσκόνι), το ολλανδικό Κόμμα της Ελευθερίας, το Jobbik της Ουγγαρίας, την ελληνική Χρυσή Αυγή (αν δεν απαγορευθεί από την κυβέρνηση), το Libertas και το Κόμμα των Ελεύθερων Πολιτών της Τσεχικής Δημοκρατίας, το Κόμμα της Ελευθερίας της Δανίας, το κόμμα των Αληθινών Φιλανδών, οι Σουηδοί Δημοκράτες και άλλα.
Οι θέσεις αυτών των κομμάτων διαφέρουν πολύ – από την ολοκληρωτική ναζιστική Χρυσή Αυγή και το αντισημιτικό Jobbik ως τα συνταγματικά UKIP και Αληθινοί Φιλανδοί – αλλά φαίνεται να έχουν την εκλογική δύναμη για να στείλουν σημαντικό αριθμό εκπροσώπων στην Ευρωβουλή των Βρυξελλών, ενώ όλοι θεωρούν πολιτικό πλεονέκτημα τις δοκιμασίες της ΕΕ προς την καταστροφή. Τα κοινοβούλια δεν συνηθίζουν να φιλοξενούν κόμματα τα οποία αμφισβητούν την ύπαρξη του κράτους των πολιτών που τους εξέλεξαν. Από το Μάιο, όμως, αυτό είναι εξαιρετικά πιθανό να αλλάξει.
«Περισσότερη Ευρώπη» και «μια διαρκώς στενότερη Ευρωπαϊκή Ένωση» ήταν τα συνθήματα της ΕΕ εδώ και δεκαετίες. «Λιγότερη Ευρώπη» και «η επιστροφή της χαμένης εθνικής κυριαρχίας» είναι τώρα η κυρίαρχη κραυγή των ψηφοφόρων. Η ίδια η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έχει ζητήσει περισσότερη Ευρώπη. Αλλά ξέρει ότι οι ψηφοφόροι της δεν θέλουν να πληρώσουν κι άλλα από αυτά που έχουν ήδη πληρώσει για να τη σώσουν. Εάν, κατά την παλιά συμφωνία, η Ένωση ήταν ένα γαλλικό σχέδιο που πλήρωνε η Γερμανία, οι σχεδιαστές ψάχνουν τώρα την αναθεώρηση των σχεδίων τους και οι χορηγοί ψάχνουν τι πήραν από τα χρήματά τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια μεγάλη, πλούσια αγορά, που ανταγωνίζεται εκείνη των ΗΠΑ, όμως πολιτικά παραμένει 28 έθνη. Δεν έχει ούτε σχέδιο ούτε τη βούληση, να προχωρήσει από την λιγότερη Ευρώπη στην περισσότερη. Ούτε και να σφυρηλατήσει μια συμπαγή Ένωση.