Από τη "Βοήθεια στο Σπίτι" στην "Κατ' οίκον Φροντίδα Συνταξιούχων" μέσω...κοινωνικής επιχειρηματικότητας

Ας αρχίσουμε από τον ίδιο τον τίτλο του προγράμματος που αλλάζει: Από το ζεστό και ανθρώπινο "Βοήθεια στο Σπίτι" στο πιο απόμακρο και ψυχρά επαγγελματικό "Κατ' οίκον φροντίδα συνταξιούχων".

Γιατί πιστεύω ότι αντηχούν διαφορετικά στην καρδιά και στο μυαλό οι λέξεις "βοήθεια", "σπίτι" από τις λέξεις "φροντίδα", "οίκος"...
Άλλωστε πρέπει να δικαιολογηθεί και διά μέσω του τίτλου η μετατροπή της υπηρεσίας σε καθαρά ανταποδοτική (μέσω κρατήσεων από τα ασφαλιστικά ταμεία).
"Φροντίδα κατ' οίκον", λοιπόν. Και με την απαραίτητη προσθήκη της λέξης συνταξιούχων, αντί της πιο ευρείας κατηγορίας "ηλικιωμένοι".
Θα αναρωτηθεί κάποιος γιατί αυτή η επιμονή μου στη...σημασιολογική και εννοιολογική ερμηνεία των λέξεων. Και ακόμα παραπέρα, θα μπορούσε να με ρωτήσει: "τι σε νοιάζει εσένα ο τίτλος που θα έχει η υπηρεσία που προσφέρεις; Τη δουλίτσα σου να 'χεις, έστω και με λιγότερα λεφτά και όλα τα υπόλοιπα είναι φτηνιάρικο πνεύμα".

Όταν το βασικό...διακύβευμα είναι η πλήρης κατάργηση κάθε μορφής - έστω και στοιχειώδους -  κράτους πρόνοιας (ο ίδιος Μόντι το δήλωσε άλλωστε), όλα έχουν την αξία τους και τη σημασία τους...

Αυτό που μου προκαλεί μεγάλη απορία και προβληματισμό είναι επίσης η μορφή με τη οποία θα λειτουργήσει το νέο πρόγραμμα: κοινωνικές-συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Και θα θέσω εδώ ένα απλό ερώτημα:
Υπάρχει διαμορφωμένο στη χώρα μας ένα έστω υποτυπώδες θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας τέτοιας μορφής επιχειρήσεων;
Προσοχή: θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας και όχι "καλές πρακτικές" πιλοτικής λειτουργίας τέτοιων επιχειρήσεων στα πλαίσια κάποιου κοινωνικού προγράμματος.
Η απάντηση είναι: ΟΧΙ!
Στα πλαίσια του Γ' Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, υλοποιήθηκε στην Ελλάδα η Κοινοτική Πρωτοβουλία "Equal"*, ένας από τους πλέον διακηρυγμένους στόχους της οποίας ήταν και η ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα, μέσω της στοχευμένης ένταξης κοινωνικών ομάδων που απειλούνταν με αποκλεισμό: γυναίκες, ΑΜΕΑ, αιτούντες άσυλο, παλιννοστούντες, Τσιγγάνοι, μετανάστες, νέοι άνεργοι κλπ.
Το βασικό λοιπόν μέσο κοινωνικής ένταξης και ενσωμάτωσης αυτών των κατηγοριών συνανθρώπων μας ήταν η ανάπτυξη μορφών κοινωνικής επιχειρηματικότητας.
Ένα από τα "εργαλεία" ήταν και η σύσταση και λειτουργία σε πιλοτικό επίπεδο διαφόρων μορφών κοινωνικών επιχειρήσεων, στις οποίες θα δούλευαν είτε ως εργαζόμενοι είτε ως ιδιοκτήτες-διαχειριστές, άτομα-μέλη των ευπαθών αυτών κοινωνικών ομάδων που προαναφέρθηκαν.
Μετά από το πιλοτικό αυτό διάστημα λειτουργίας, όπου θα υπήρχε χρηματοδότηση βασικών λειτουργιών των επιχειρήσεων αυτών (μισθοί και ασφαλιστικές εισφορές, παραγγελίες από δήμους της περιοχής, λειτουργικά κόστη κλπ) θα έπρεπε να λειτουργήσουν με δικούς τους πόρους.
Ε, λοιπόν, στις περισσότερες περιπτώσεις, μετά το εξάμηνο οι κοινωνικές αυτές επιχειρήσεις είτε συρρικνώθηκαν είτε έκλεισαν τελείως, οι εργαζόμενοι απολύθηκαν και οι όποιοι "επενδυτές" επαναλειτούργησαν τις επιχειρήσεις αυτές ως απλές ιδιωτικές επιχειρήσεις, χωρίς πια την ιδιότητά τους ως κοινωνικές, έχοντας όμως βάλει στο χέρι τον εξοπλισμό τους και την πελατεία τους...
Δεν θα αναφερθώ σε αυτό το εισαγωγικό σημείωμα σε ορισμούς-εννοιολογήσεις των βασικών εργαλείων που χρησιμοποιήθηκαν στα πλαίσια της Κ.Π. Equal, όπως "κοινωνική επιχειρηματικότητα", "κοινωνική επιχείριση" κλπ.
Αυτό θα είναι αντικείμενο ξεχωριστού άρθρου που θα δημοσιεύσω αργότερα.
Ένα μόνο πράγμα θα σημειώσω: δεν αρκεί μόνο να ορίσεις έννοιες ούτε καν να αναζητήσεις μέσα από πιλοτικές εφαρμογές - αρπαχτές κάποιες "καλές πρακτικές" που απλά θα τις εντάξεις σε ένα "manual" (που θα δικαιολογεί απλώς την χρηματοδότηση των δράσεων που  αναλαμβάνονται σε ένα κοινοτικό πρόγραμμα)...
Χρειάζεται ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο συνεχούς λειτουργίας (και θεσμικό πλαίσιο δεν πιστεύω να εννοούν κάποιοι δύο-τρεις ΚΥΑ που υπογράφηκαν στο πόδι).
Άλλωστε το ίδιο το πρόγραμμα Βοήθεια στο Σπίτι, από τότε που ξεκίνησε να λειτουργεί, τέλη της δεκαετίας του '90 στα πλαίσια του Β' ΚΠΣ, σε ένα αδιάκοπο πλαίσιο πιλοτικής λειτουργίας βρίσκεται, με ανανεώσεις επί ανανεώσεων, παρατάσεις επί παρατάσεων, με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου και Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις....
Μόνιμο όμως πειραματόζωο όλα αυτά τα χρόνια είναι οι εργαζόμενοι στο πρόγραμμα, καθώς και οι ωφελούμενοι ηλικιωμένοι και ΑΜΕΑ.
Που πρέπει να αντιδράσουν όσο είναι καιρός (τώρα ειδικά που πάνε να τους φορτώσουν ακόμα και την οικονομική διαχείριση μέσω της πομφόλυγας της "κοινωνικής-συνεταιριστικής επιχείρισης")...

Χρήστος Αλεξόπουλος
10/10/2012