Τρίτη 17 Φεβρουαρίου 2009

Ναρκωτικά!

Ναρκωτικά λοιπόν!

Μια μάστιγα της σύγχρονης κοινωνίας, χαρακτηριστικό γνώρισμα της κοινωνικής σήψης και παρακμής, ένας ιππότης της κολάσεως που όπως πολλές άλλες εκφάνσεις κοινωνικής παθολογίας, χτυπάει κυρίως τη νεολαία μας!

Ένα κοινωνικό φαινόμενο όμως για το οποίο ψάχνεις με το κυάλι μια κοινωνιολόγική ανάλυση της προκοπής...

Βλέπετε, η σύγχρονη τάση στην Εγκληματολογία είναι η "αυτόνομη" ανάλυση του φαινομένου, που εξαντλείται όμως σε νομικίστικες και ψυχολογικές προσεγγίσεις και ερμηνείες...

Αυτό που αποφεύχθηκε τη δεκαετία του '80, η απόσπαση δηλαδή της Εγκληματολογίας από το τμήμα Κοινωνιολογίας ,γίνεται ντε φάκτο και χωρίς "διασπάσεις" στις μέρες μας. Βέβαια, από το 1990 και μετά έγινε στην Πάντειο Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών της...πανεπιστημιοποίησης το κάγκελο, όπου πανεπιστημιοποίηση βάλε την πολυδιάσπαση των αρχικών τμημάτων της σχολής, με αποτέλεσμα την σημερινή κατάντια της Κοινωνιολογίας σε ακαδημαϊκό και ερευνητικό επίπεδο. Και έχω μετά "απαιτήσεις" για σοβαρές κοινωνιολογικές αναλύσεις και βιβλία...



Ας επιστρέψω στο θέμα μου όμως, γιατί αρκετά με τις γκρίνιες μου.

Επαναλαμβάνω για μια ακόμη φορά ότι το φαινόμενο των ναρκωτικών είναι κατεξοχήν κοινωνικό.

Ακούω ή διαβάζω απόψεις ότι η σύγχρονη εξέλιξη του φαινομένου των ναρκωτικών οφείλεται στο ότι αυτά έγιναν στις σύγχρονες κοινωνίες πιο γνωστά στις ευρύτερες λαϊκές μάζες από ότι στο παρελθόν(!!! - λες και δεν έγιναν κι άλλα πράγματα πιο γνωστά στον κόσμο στις μέρες μας ή ότι υπήρχε καμιά πραγματική ανάγκη να γίνουν...γνωστά ειδικά τα ναρκωτικά!).

Ή ότι υπήρξαν ειδικές συγκυρίες, όπως π.χ. η χρήση οπιούχων (μορφίνη κλπ.) για την αντιμετώπιση των πόνων των χιλιάδων ή και εκατομμυρίων τραυματιών του α' και β' παγκοσμίου πολέμου που δημιούργησαν μαζικούς εθισμούς (όχι βέβαια ότι κάτι τέτοιο όντως δεν υπήρξε, αλλά δεν μπορεί να εξηγήσει την ευρύτερη εξάπλωση του φαινομένου ειδικά από τη δεκαετία του '60 και μετά).

Μπορώ να αναφέρω και άλλες παρόμοιες απόπειρες ερμηνείας του φαινομένου, που δεν αντέχουν σε κανενός είδους κοινωνιολογική κριτική, παρά μόνο ως μεμονωμένες ή μερικευμένες και ντετερμινιστικές προσεγγίσεις.

Ας πλεύσω λοιπόν σε πιο...κοινωνιολογικά ύδατα.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας (από τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες) ήταν η μεταστροφή από τον πρωτογενή αντιεξοδευτικό του χαρακτήρα (το κέρδος κατευθύνεται ξανά στην παραγωγή ώστε να επανεπενδυθεί και να αποφέρει ακόμα περισσότερα κέρδη κ.ο.κ.), στην "ώριμη"-καταναλωτική του φάση.

Καταναλωτισμός, ως ένα μέρος του "new deal", του νέου "κοινωνικού συμβολαίου", ώστε να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες των κρίσεων υποκατανάλωσης του συστήματος (και να τονωθεί η ζήτηση των αγαθών για τη διεύρυνση της μαζικής λαϊκής κατανάλωσης).

Οι άνθρωποι όμως για να καταναλώσουν πρέπει να παρακινηθούν, να πειστούν ότι το προϊόν που τους προτείνεται να πάρουν είναι καλό, το έχουν ανάγκη έστω και δευτερογενώς.

Εδώ έρχεται να διαμεσολαβήσει ανάμεσα στον πωλητή του προϊόντος και στον καταναλωτή η διαφήμιση.

Με τη χρήση ενός μηχανισμού εξωκατεύθυνσης, βασισμένου σε πολύ επεξεργασμένες τεχνικές ψυχολογικού επηρεασμού, η διαφήμιση έρχεται να διαμορφώσει και να δημιουργήσει νέες ανάγκες, δευτερογενείς, πέρα από τις πρωτογενείς ανάγκες του ανθρώπου (πχ τροφή, ένδυση).

Ο γρήγορος κορεσμός και η αναζήτηση νέων, συνεχώς εναλλασσόμενων εμπειριών, αποτελεί το υπόβαθρο της κατασκευασμένης, με την απαραίτητη συνδρομή των σύγχρονων ΜΜΕ, καταναλωτικής προσωπικότητας.

Κατ' αυτόν τον τρόπο όμως, το να "έχεις" και όχι το να "είσαι", όπως έλεγε και ο Έριχ Φρομ, γίνεται βασικό προσδιοριστικό στοιχείο της ύπαρξης του σύγχρονου ανθρώπου.

Το "φαίνεσθαι" λοιπόν αποκτά μεγαλύτερη σημασία από το "είναι", ο αχαλίνωτος καταναλωτισμός υπερισχύει των βασικών αξιών της ζωής, που νοηματοδοτούν το ίδιο το περιεχόμενο της ύπαρξης των ανθρώπων και των κοινωνιών (αγάπη, αλληλεγγύη).

Αυτό όμως έχει ως συνέπεια την απονοηματοδότηση της ζωής ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων και την υποκατάσταση αυτής της απουσίας νοήματος ζωής με τις κατασκευασμένες ανάγκες και πρότυπα ζωής και κοινωνικής καταξίωσης που δημιουργει η σύγχρονη διαφήμιση.

Δεν όμως βέβαια μόνο αυτό.

Την κατάσταση επιτείνει και χειροτερεύει η ύπαρξη και λειτουργία της λεγόμενης "βιομηχανίας του ελεύθερου χρόνου", με άξονα και στροφέα φυσικά τα σύγχρονα ΜΜΕ.

Εκπομπές, τηλεοπτικές σειρές (ειδικά σε αυτές που προβάλλονται στη λεγόμενη "prime time" - ζώνη υψηλής τηλεθέασης - το σενάριο γράφεται καθ' υπόδειξιν των διαφημιστικών εταιριών!), reality shows (όπου γίνεται απελευθυθέρωση των πιο πρωτόγονων και άγριων ενστίκτων των ανθρώπων που συμμετέχουν σε αυτά - όχι βέβαια και ότι οι συμμετέχοντες σε τέτοια τηλεοπτικά εξαμβλώματα δεν έχουν και τα κατάλληλα "προσόντα"...), εκπομπές life style (όπου αναλύονται όλα τα στοιχεία της καθημερινότητας των "προσωπικοτήτων" της show bussines, όπου το "ξεκατίνιασμα" και η ξετσιπωσιά των παρουσιαστών και των πανελιστών - νεολογισμοί κι αυτοί! - σπάνε κάθε φράγμα ανηθικότητας), διαγωνισμοί τραγουδιών ή "ανάδειξης ταλέντων" σκέτα εκτροφεία παιδεραστών και πορνογράφων (με προεξάρχοντες τον "διαγωνισμό" της Eurovision, τον οποίο χρηματοδοτεί αναίσχυντα η κρατική τηλεόραση με χρήματα των Ελλήνων φορολογουμένων και talent shows με πρωταγωνιστές δεκάχρονα παιδάκια που οι γονείς τους τα ντύνουν λές και θα βγούν στο πεζοδρόμιο να "κάνουν πιάτσα"- θυμάστε κάτι διαγωνισμούς χορού όπου συμμετείχαν παιδάκια μέχρι και 6-7 ετών;). Και ο κατάλογος της κατρακύλας και του εκτραχηλισμού δεν έχει τελειωμό...
Για να συνοψίσουμε, με βασικούς άξονες τη διαφήμιση που προωθεί τον υπεκαταναλωτισμό και τη "βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου" μέσα από τη λειτουργία των σύγχρονων ΜΜΕ, ο σύγχρονος άνθρωπος ετεροκατευθύνεται και ετεροπροσδιορίζεται.
Το κενό και τα αδιέξοδα της ζωής του "καλύπτονται" με αυτόν τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας που αναφέραμε παραπάνω.
Κάθε θετική κοινωνική δραστηριότητα θεωρείται άνευ περιεχομένου: την αναλαμβάνουν για μας οι "καλοί" δημοσιογράφοι με τις αποκαλύψεις τους, οι τηλεκουτσομπόλες που "βάζουν στη θέση τους" τους λαμπρούς αστέρες της τηλεόρασης και της "κοινωνικής ζωής" (!) γιατί δεν φορούν το τάδε ρούχο ή το δείνα εσώρουχο (για να πούμε λίγα μόνο παραδείγματα "θετικής" δράσης των ΜΜΕ, για μας, αλλά χωρίς εμάς).
Έτσι όμως ο άνθρωπος της εποχής μας γίνεται ευάλωτος και δεκτικός σε αγχοτικές αναζητήσεις δρόμων προς την "ηδονή" και την "ευτυχία", απέναντι σε μια πραγματικότητα που εισπράττεται αρνητικά!
Αλκοολισμός, εγκληματικότητα, ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ!
Πέρα από τους βασικούς αυτούς άξονες που δημιουργούν το υπόβαθρο για την ανάπτυξη του φαινομένου, λειτουργούν ως συγκλίνοντες και δευτερεύοντες παράγοντες (πάντα σε σχέση με τους βασικούς) και οι παρακάτω:
  • Η κρίση των αξιών που δημιουργείται από την παρακμή της κοινωνίας, η γενικευμένη κατάσταση ανομίας (όπως την όρισε και την ανέλυσε ο μεγάλος Γάλλος Κοινωνιολόγος Εμίλ Ντυρκέμ ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα - στην οποία λόγω χώρου δεν μπορώ να αναφερθώ πιο εκτεταμένα σε αυτό το post), που δημιουργούν στον ηθικά και κοινωνικά αποπροσανατολισμένο άνθρωπο της εποχής μας μια κατάσταση ασφυξίας, αδιεξόδου).
  • Ο αλλοτριωτικός χαρακτήρας των διανθρώπινων σχέσεων στις μέρες μας, η μείωση της άμεσης-προσωπικής επικοινωνίας, η αποπροσωποποίηση της ζωής στις σύγχρονες τσιμεντουπόλεις, που κλονίζουν τα θεμέλια της ψυχικής ισορροπίας του ατόμου...
  • Η ολοένα και μεγαλύτερη εξορθολογικοποίηση της ζωής, που οφείλεται όχι σε αυτή καθεαυτή την τεχνολογική - επιστημονική επανάσταση (αν ήταν έτσι τότε εγώ δεν θα έγραφα αυτό το post για ένα blog στο Διαδίκτυο!), αλλά στη βάρβαρη ιδιοποίηση των επιτευγμάτων της τεχνολογίας, της πληροφορικής, των υπολογιστών, του Διαδικτύου και γενικότερα των σύγχρονων επιστημών με κριτήριο το ιδιωτικό κέρδος (όχι το συλλογικό όφελος).
  • Ο βαθιά ανταγωνιστικός χαρακτήρας της σύγχρονης ζωής, όπου τα κυρίαρχα πρότυπα κοινωνικής καταξίωσης, επιτυχίας στην επαγγελματική ζωή και το λεγόμενο σύγχρονο "life style", ισοπεδώνουν κάθε αίσθημα συμπάθειας και αγάπης προς το συνάνθρωπό μας και δεν του αφήνουν περιθώρια δημιουργίας των εσωτερικών εκείνων σταθερών που θα επιτρέψουν την ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.
  • Άφησα τελευταίο τον παράγοντα "νεολαία στη σύγχρονη εποχή" και διότι στους νέους συνανθρώπους μας παρατηρούνται τα μεγαλύτερα ποσοστά διείσδυσης της χρήσης και κατάχρησης ναρκωτικών, αλλά και για έναν άλλο παράγοντα, που αποτελεί ίσως και ιδιαιτερότητα της χώρας μας.
Στην εποχή μας και ιδιαίτερα στην Ελλάδα (και γενικότερα στις χώρες της λεκάνης της Μεσογείου), η διάρκεια της φάσης της ενηλικίωσης είναι για λόγους σπουδών και γενικότερα εκπαιδευτικούς περισσότερο παρατεταμενη από ποτέ. Το νεαρό άτομο παραμένει "μετέωρο" μεταξύ της κοινωνικά "ανεύθυνης" ανηλικότητας και και της κοινωνικά "υπεύθυνης" ενηλικότητας για μια περίοδο που διαρκεί περισσότερο από δέκα χρόνια (χωρίς να πούμε βέβαια ότι το άτομο είναι ανεύθυνο - προς Θεού - δεν αναλαμβάνει όμως και υπεύθυνους κοινωνικούς ρόλους). Σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε και και την υπερπροστατευτικότητα της οικογένειας απέναντι στο παιδί.
Έτσι, το υπερπροστευμένο νεαρό άτομο είναι ανέτοιμο και απροετοίμαστο να αντιμετωπίσει τις αναπόφευκτες, στη φάση της ένταξής του στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο αντιξοότητες και δυσκολίες.
Στην ευρύτερη κοινωνία εξάλλου, λειτουργούν διαφορετικά, πιο σύνθετα κριτήρια ένταξης και αποδοχής και δεν υπάρχει η αυτονόητη και χωρίς όρους αποδοχή και προστασία της οικογένειας.
Η φυγή ως διέξοδος είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα μιας τέτοιας αγωγής και κοινωνικοποίησης. Είδος φυγής - και μάλιστα σε υπέρτατο βαθμό - αποτελεί και η χρήση του ναρκωτικού. Φυγής, απόδρασης από μια πραγματικότητα που εισπράττεται αρνητικά ή απειλητικά.
Σε αυτό συμβάλλει βεβαιότατα και το είδος εκείνο αγωγής του νέου ανθρώπου, που συγχέει τα όρια ανάμεσα στην ελευθερία και την ελευθεριότητα και τον καθιστά ανίκανο για αυτοπειθάρχηση και εσωτερίκευση βασικών και στοιχειωδών αξιών της ζωής, όπως ας πούμε το δικαίωμα να παίρνεις, αλλά και την υποχρέωση να δίνεις στον συνανθρωπό σου, αλλά και στην κοινωνία ως σύνολο.
Η συνδρομή σε ένα επόμενο επίπεδο και ορισμένων τυχαίων αρνητικών συγκυριών (και όχι της "μοίρας", όπως κάποιοι ψυχολόγοι, αλλά και κοινωνιολογικά ψυχολογίζοντες προσπαθούν να μας πείσουν), καθιστούν την αναζήτηση ατομικής "διεξόδου" με καταφυγή στους τεχνητούς (αλλά και τόσο καταστροφικούς για τους νέους μας) "παραδείσους" των ναρκωτικών αναπόφευκτη...
Και εδώ βρίσκεται κατά τη γνώμη μου το κλειδί της ερμηνείας του εν πολλοίς ψεύτικου διαχωρισμού ανάμεσα σε "σκληρά" και "μαλακά" ναρκωτικά.
Η σκληρότητα και οδυνηρότητα των συνθηκών που βιώνει το άτομο (σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο) είναι που υπαγορεύει το είδος της "λύσης" που "επιλέγει" και, αν αυτή είναι τα ναρκωτικά, το είδος του ναρκωτικού από το οποίοθα ξεκινήσει το φρικτό ταξίδι του προς το θάνατο.
Δε "διαλέγει" το άτομο να ξεκινήσει ας πούμε να καπνίζει χασίς ή να "σνιφάρει" κόκα ή να τρυπάει τις φλέβες του (και την ψυχούλα του) με ηρωίνη.
Ο συνδυασμός ατομικών - ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων με αρνητικούς συγκυριακούς παράγοντες είναι αυτός που προσδιορίζει και το είδος της (σύντομης για τη ζωή του) "καριέρας" του στα ναρκωτικά...
Ένα άλλο κραυγαλέο λαθος που γίνεται σε σχέση με το διαχωρισμό των ναρκωτικών σε "σκληρά" και "μαλακά" (πέρα από το ότι ο ίδιος ο διαχωρισμός είναι, κατά τη γνώμη μου, λανθασμένος), είναι η "διαφορετικότητα" των συνεπειών της χρήσης του: τα μαλακά δεν προκαλούν εξάρτηση, τα σκληρά προκαλούν.
Καλά, τόσες μελέτες έχουν γίνει και έχουν αποδείξει επανειλημμένα το στοιχείο ότι τα μαλακά ναρκωτικά αποτελούν "προθάλαμο" για τα σκληρά.
Είναι όλες εσφαλμένες (κι ας έχουν γίνει με σύγκλιση, σε μεθοδολογικό επίπεδο έρευνας, όλων των σύγρονων κοινωνικών επιστημών, κοινωνιολογίας, ψυχολογίας, νομικής επιστήμης κλπ);
Και ένα τελευταίο ερώτημα. Το άτομο, που "επιλέγει" ως "λύση" τα ναρκωτικά, ενώ σαφέστατα έχει επίγνωση της σημαντικότητας των βλαβών που του προκαλούν (σε επίπεδο ιατρικό, ψυχολογικό και κοινωνικό επίπεδο), εντούτοις συνεχίζουν να κάνουν χρήση και κατάχρησή του. Το ότι στη βάση αυτής της διαδικασίας βρίσκεται οπωσδήποτε ένα υποσυνείδητο αυτοκτονικό σύνδρομο δεν λέει τίποτα σε κάποιους;
Υ.Γ. Το post αυτό στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό σε άρθρο του καθηγητή μου και μεγάλου πανεπιστημιακού δασκάλου και αγωνιστή κ. Βασίλη Φίλια, πρώην πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου.
Το άρθρο αυτό είναι δημοσιευμένο στο βιβλίο του "Αναφορές στην κοινωνική πραγματικότητα του τέλους του 20ου αιώνα", εκδόσδδεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα 1996 (σελ. 141-146) και έχει τίτλο "Ναρκωτικά και κοινωνία".

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου


Απ' τα κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά, και σαν πρώτα ανδρειωμένη, χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!

Recent Posts

Ετικέτες

Αρχειοθήκη ιστολογίου