Του Δημήτρη Καζάκη
Οικονομολόγου - Αναλυτή
Θα δοθεί η 5η δόση ή δεν θα δοθεί; Ιδού η απορία! Από την άλλη, ο πρωθυπουργός της χώρας, σε μια παράσταση απίστευτου κάλλους και γελοιότητας, ανακοίνωσε χρηματοδότηση - μαμούθ για τη ρύθμιση του κύριου μέρους του δημόσιου χρέους της χώρας. Την ίδια ώρα, ο Ομπάμα φαίνεται να πιέζει τη Μέρκελ για την Ελλάδα, ενώ το Συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης φαίνεται να μην μπορεί να καταλήξει πουθενά.
Οι γερμανικές τράπεζες δηλώνουν έτοιμες να στηρίξουν την Ελλάδα. Οι επικεφαλής 35 ευρωπαϊκών κολοσσών, όπως η Siemens, η Τhyssen, η Repsol, η Total κ.ο.κ., ζητούν με δήλωσή τους να διασωθεί η Ελλάδα. Όλοι φαίνεται να κόπτονται για το τι θα απογίνει η ψωροκώσταινα. Εκδήλωση ευρωπαϊκής αλληλεγγύης ή, πολύ απλά, συμφέρον και σκοπιμότητα;
Γιατί όλη αυτή η φασαρία; Την απάντηση δίνει ο επικεφαλής της μεγαλύτερης εταιρείας διαχείρισης ομολόγων παγκοσμίως, της Pimco. Αύξηση του κινδύνου άτακτης χρεοκοπίας της Ελλάδας και επιδείνωσης των επιπτώσεων από τη μετάδοση της κρίσης χρέους εκτιμά λοιπόν η Pimco.
Ο επικεφαλής της Pimco Μοχάμεντ Ελ-Εριάν δήλωσε την Τετάρτη 22.6 από την Ταϊπέι πως τα επόμενα τρία χρόνια θα αυξηθούν τα προβλήματα για τις οικονομίες διεθνώς και εκτίμησε πως ειδικά η Ελλάδα θα έλθει αντιμέτωπη με την πτώχευση.
«Θα δούμε διαφορετικές οικονομίες να αντιμετωπίζουν διαφορετικά προβλήματα. Για τις ευρωπαϊκές οικονομίες, ειδικά την Ελλάδα, αυτό θα είναι η πτώχευση» δήλωσε. Πάντως, χαρακτήρισε «απίθανο» να πυροδοτήσει η ελληνική χρεοκοπία μια νέα παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση, σημειώνοντας πως αυτό δεν είναι και αδύνατο.
Ο επικεφαλής του τμήματος διαχείρισης ευρωπαϊκού χαρτοφυλακίου της Pimco Άντριου Μπολς δήλωσε στην τηλεόραση του Bloomberg ότι η Ελλάδα είναι ουσιαστικά χρεοκοπημένη και οποιαδήποτε προσπάθεια να λυθεί το πρόβλημα χρέους της με νέο μηχανισμό διάσωσης απλώς μεταθέτει χρονικά το πρόβλημα. Σύμφωνα με τον ίδιο, η ψήφος εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Παπανδρέου δίνει χρόνο στην Ευρώπη για να αποτρέψει τη μετάδοση της κρίσης και σε άλλες οικονομίες, όπως η Ισπανία. «Η ανησυχία που έχουμε είναι ότι, όταν μεταθέτεις το πρόβλημα, αυξάνεις τον κίνδυνο μιας άτακτης χρεοκοπίας και χειρότερων επιπτώσεων από τη μετάδοση της κρίσης» δήλωσε, προσθέτοντας πως η Ευρώπη θα έπρεπε να βρει ένα υποστηρικτικό πλαίσιο για μια ομαλή αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους.
Πίεση αγορών στην ευρωζώνη
Η επιμονή στην αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας έχει αφενός άμεση σχέση με τη συσσώρευση μεγάλης ποσότητας CDS για τα ελληνικά ομόλογα στις ΗΠΑ. Πάνω από το 63% των αγορασμένων CDS για τα ελληνικά ομόλογα βρίσκονται στις ΗΠΑ και, όπως είναι φυσικό, οι αμερικανικές αγορές είναι εξαιρετικά εκτεθειμένες, έστω έμμεσα, σε κάθε μονομερή ενέργεια της Ελλάδας. Η αναδιάρθρωση του χρέους μπορεί να είναι καταστροφική για τις μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες που δεν έχουν ακόμη ξεφορτωθεί τα πακέτα ελληνικού χρέους που κατέχουν, αλλά η καλύτερη λύση για όσους έχουν επενδύσει σε ελληνικά CDS.
Αυτούς άλλωστε έτρεξαν και οι οίκοι αξιολόγησης να υπερασπιστούν όταν ανακοίνωσαν ότι μια συνολική ρύθμιση του χρέους της Ελλάδας θα θεωρεί επίσημα ως πτώχευση (default). Δεν έχουν άδικο. Όμως το βασικό ζητούμενο των αντιπαραθέσεων που γίνονται με αφορμή την Ελλάδα, δεν αφορά την τύχη του χρέους της, αλλά την ανάγκη μετεξέλιξης της ευρωζώνης.
Οι
αγορές, ειδικά οι υπερατλαντικές, έχουν πειστεί ότι η
ευρωζώνη με την υπάρχουσα δομή και αρχιτεκτονική
δεν είναι πλέον βιώσιμη. Από την άλλη, δεν θέλουν με τίποτα να δουν τη Γερμανία να φεύγει από την ευρωζώνη. Επομένως πιέζουν με κάθε τρόπο να προχωρήσει..........
γρήγορα η ευρωζώνη σε μια ακόμη πιο συγκεντρωτική και απόλυτα ανελαστική οικονομική ζώνη, όπου τα κράτη - μέλη, ακόμη και η Γερμανία,
θα παραδώσουν την κυριαρχία τους στα υπερεθνικά όργανα και τις αγορές κεφαλαίου.
Βασικό εργαλείο για μια τέτοια μετεξέλιξη της ευρωζώνης είναι η εισαγωγή του ευρωομολόγου. Κι αυτός είναι ο βασικός λόγος που αντιστέκεται σθεναρά η Γερμανία, η οποία γνωρίζει ότι το ευρωομόλογο δεν θα είναι μόνο ένα θαυμάσιο εργαλείο κερδοσκοπίας σε βάρος της, αλλά και η αγχόνη με την οποία θα απαγχονιστεί η οικονομία της τα αμέσως επόμενα χρόνια.
Η ελληνική πτώχευση
Η αλήθεια είναι ότι η χρεοκοπία της Ελλάδας έχει μπει στην τελική της φάση. Γι’ αυτό και το όλο μέλημα των Ευρωπαίων και των Αμερικανών, αλλά και των αγορών, είναι τα θραύσματα της επίσημης πτώχευσης να μην είναι θανατηφόρα για την ευρωζώνη και την παγκόσμια οικονομία. Προπαντός δεν πρέπει να είναι μια άτακτη ή μη ελεγχόμενη πτώχευση. Δηλαδή μια μονομερής πτώχευση χωρίς πρώτα να έχουν εξασφαλιστεί τα συμφέροντα των δανειστών. Γι’ αυτό πασχίζουν άπαντες.
Στο ίδιο μήκος κύματος δουλεύει και η κυβέρνηση Παπανδρέου. Είναι αποφασισμένη να τελειώσει τηβρόμικη δουλειά που της έχει ανατεθεί πάση θυσία και έπειτα να φύγει. Βασική αποστολή της ανασχηματισμένης κυβέρνησης συλλογικής ευθύνης του ΠΑΣΟΚ είναι, αφενός, να περάσει τοΜεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα παρεμβάσεων (δηλαδή μέτρων) και αποκρατικοποιήσεων (δηλαδή ξεπουλήματος) και, αφετέρου, να στήσει τον συγκεκριμένο μηχανισμό ταχύτατης εκποίησης της χώρας. Κι επειδή η ταχύρρυθμη εκποίηση της χώρας προσκρούει σε πολλά και μεγάλα νομικά κωλύματα με βάση το ισχύον εγχώριο δίκαιο και τους νόμους, επιλέχθηκε ο μετρ της νομικής παραπλάνησης να ηγηθεί του υπουργείου Οικονομικών. Ο κ. Βενιζέλος μπορεί να μην έχει ιδέα από οικονομία και οικονομικά, αλλά γνωρίζει πολύ καλά την τέχνη της συγκάλυψης κατάφωρων παρανομιών. Μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για τον αρχιτέκτονα της ενσωμάτωσης στο Σύνταγμα των διατάξεων για τη (μη) ευθύνη των υπουργών. Πρόκειται για κάποιον που έχει διαπρέψει στον συγκεκριμένο τομέα.
Ο κ. Βενιζέλος προΐσταται ενός υπουργείου που έτσι κι αλλιώς έχει τεθεί στον αυτόματο πιλότο της τρόικας. Η παρουσία του εκεί μπορεί να του δίνει την ευκαιρία να εκφωνεί ομιλίες βλαχοδήμαρχου, όπως αρέσκεται να κάνει, νομίζοντας ότι είναι πρωθυπουργός στη θέση του πρωθυπουργού, αλλά η βασική του αποστολή είναι να καλύψει νομικά τις απίστευτες παρανομίες που έχουν συντελεστεί και συντελούνται από την κυβέρνησή του. Να απαλλάξει, δηλαδή, υπουργούς και στελέχη της σημερινής κυβέρνησης από το άγχος του ειδικού δικαστηρίου. Κι επίσης να δημιουργήσει το νομικό υπόβαθρο της ανεξάρτητης εταιρείας που απαιτεί η τρόικα για να αναλάβει την ταχύτατη εκποίηση δημόσιου πλούτου και αγαθών. Βεβαίως, όσο μάστορας κι αν είναι ο κ. Βενιζέλος σε τέτοιες πρακτικές, το σκαμνί επί εσχάτη προδοσία δεν πρόκειται να το γλιτώσει κανείς.
Οι πιστωτές κατ… επείγονται
Κατά τ’ άλλα, τώρα προέχει η ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος, και μάλιστα με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Τι είναι αυτό το Μεσοπρόθεσμο; Πρόκειται για ένα πρόγραμμα παρεμβάσεων, όπως αποκαλείται, με σκοπό να συγκεντρώσει την περίοδο 2011-2015 πάνω από 28 δισ. ευρώ από τον δραστικό περιορισμό των δημόσιων δαπανών (κοντά 15 δισ. ευρώ) και από την αύξηση των δημόσιων εσόδων (σχεδόν 13 δισ. ευρώ).
Επενδύσεις αρπαχτής
Αν σκεφτεί κανείς ότι με βάση τις προβλέψεις του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος το ΑΕΠ την περίοδο 2011-2015 εκτιμάται αυθαίρετα ότι θα αυξηθεί κατά 26,5 δισ. ευρώ, στην πράξη αυτή η αύξηση θα εξανεμιστεί από τις περικοπές και τη λιτότητα του Μεσοπρόθεσμου. Στην πραγματικότητα, με βάση και την εμπειρία του πρώτου χρόνου του μνημονίου, το Μεσοπρόθεσμο θα βουλιάξει το ΑΕΠ της περιόδου 2011-2015 τουλάχιστον κατά 12%.
Όμως μην ανησυχείτε, θα υπάρξει ανάπτυξη γιατί, σύμφωνα με τους οπαδούς του Μεσοπρόθεσμου, θα ανοίξουν όλες οι αγορές, μαζί και η εργασίας, θα καταργηθεί κάθε έννοια κοινωνικής ή άλλης προστασίας, ώστε να έρθουν επενδυτές για να επενδύσουν. Βεβαίως το τι επενδυτές θα έρθουν ήδη το ξέρουμε, όπως ξέρουμε από τώρα και το πού θα επενδύσουν. Μια ανοιχτή οικονομία με τα εξωγενή ελλείμματα παραγωγής, όπως είναι η Ελλάδα, είναι προνομιακός χώρος για κερδοσκοπία άνευ προηγουμένου από κρατικοδίαιτα ιδιωτικά μονοπώλια της ημεδαπής και της αλλοδαπής.
Αυτός άλλωστε ο χαρακτήρας των επενδυτών και των επενδύσεων που αναμένονται στην ελληνική οικονομία εξασφαλίζεται και από το πρωτοφανές πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων και ιδιωτικοποιήσεων που περιλαμβάνεται στο Μεσοπρόθεσμα Πρόγραμμα. Από αυτό το πρόγραμμα η κυβέρνηση υπολογίζει να εισπράξει έως το 2015 γύρω στα 50 δισ. ευρώ. Για το πρόγραμμα αυτό και για το τι σημαίνει αυτή η μαζική εκποίηση δημόσιας περιουσίας, έχουμε αναφερθεί παλιότερα και θα αναφερθούμε αναλυτικότερα σε επόμενο σημείωμα. Αυτό που αξίζει να επισημάνουμε είναι ότι αυτή η εκποίηση αγγίζει περιουσιακά στοιχεία που ξεπερνούν τα 120 δισ. ευρώ, δηλαδή πάνω από 50% του ΑΕΠ της χώρας. Κι αυτό είναιμόνο η αρχή. Πρόκειται για το μεγαλύτερο πρόγραμμα εκποίησης που έχει εκπονηθεί για ευρωπαϊκή χώρα. Εφάμιλλο των μαζικών εκποιήσεων που επιβλήθηκαν στη Γερμανική Λαϊκή Δημοκρατία (98% επί του ΑΕΠ), όταν προσαρτήθηκε από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, στην Πολωνία (68% επί του ΑΕΠ), στη Σλοβακία (92% επί του ΑΕΠ) και αλλού στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη στις αρχές της δεκαετίας του ’90.
Δημοσιονομικό αδιέξοδο
Ας δούμε, όμως, συγκεκριμένα τι προβλέπει το Μεσοπρόθεσμο. Ο πίνακας 1 δίνει τις εκτιμήσεις της κυβέρνησης για την εξέλιξη βασικών δεικτών του προϋπολογισμού για ολόκληρη την περίοδο 2009-2015. Αυτό που καταρχάς κάνει εντύπωση είναι το πόσο διαφέρουν οι εκτιμήσεις του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης που δίνονται σήμερα με το Μεσοπρόθεσμο σε σύγκριση με τις εκτιμήσεις που δίνονταν την εποχή του μνημονίου. Όταν επιβαλλόταν το μνημόνιο, η εκτίμηση από τρόικα και κυβέρνηση ήταν ότι μέχρι το 2014 το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα είχε πέσει κάτω από το 3%! Σήμερα, έναν χρόνο μετά, οι επίσημες εκτιμήσεις της κυβέρνησης είναι ότι, παρά τα απανωτά μέτρα του μνημονίου, παρά το λιντσάρισμα εισοδημάτων και δαπανών, το έλλειμμα αυτό θα βρίσκεται το 2014 κοντά στο 14%! Τι σημαίνει αυτό; Καταρχάς σημαίνει πλήρη και παταγώδη αποτυχία των δημοσιονομικών στόχων του μνημονίου. Κι όχι μόνο αυτό. Οι πολιτικές του μνημονίου αποτέλεσαν βασικό παράγοντα δραστικής επιδείνωσης της όλης κατάστασης, οδηγώντας την ελληνική οικονομία σε ελεύθερη πτώση.
Θα απολογηθεί κανείς γι’ αυτό; Θα μας εξηγήσει κανείς πώς γίνεται να πέφτουν τόσο έξω οι εκτιμήσεις και οι προβλέψεις των εμπνευστών της εφαρμοζόμενης πολιτικής και οι ίδιοι να επιμένουν ότι οι συνταγές τους είναι οι μόνες σωστές; Πώς γίνεται οι πολιτικές του μνημονίου να οδηγούν σε μια τόσο δραματική επιδείνωση και να εμφανίζεται ως λύση η συνέχιση των ίδιων πολιτικών; Τι άλλο εκτός από ακόμη βαθύτερη ύφεση, που παίρνει πια διαστάσεις ανθρωπιστικής καταστροφής, μπορεί να περιμένει κανείς από το Μεσοπρόθεσμο;
Τι θα πουλήσουμε... μετά το ξεπούλημα;
Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο από τον πίνακα 1 είναι η εκτίναξη των τόκων. Αν προσέξει κανείς τα στοιχεία, θα διαπιστώσει ότι η εκτίναξη των τόκων είναι το βασικότερο πρόβλημα του σημερινού δημοσιονομικού αδιεξόδου. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι πληρωτέοι τόκοι έως το 2015 θα ξεπεράσουν τα 30 δισ. ευρώ, με τους μισθούς και τις συντάξεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα να κινούνται γύρω στα 22 δισ. ευρώ.
Ο καθένας πλέον αντιλαμβάνεται τι σημαίνει το επιχείρημα της κυβέρνησης και των υπολοίπων ότι δίχως δάνεια δεν μπορούμε να πληρώσουμε μισθούς και συντάξεις. Είναι τόσο πορωμένοι, τόσο ταυτισμένοι με τα συμφέροντα των δανειστών, ώστε δεν έχουν κανένα πρόβλημα να θυσιάσουν μισθούς και συντάξεις προκειμένου να πληρωθούν τα τοκογλυφικά. Αυτή η νοοτροπία είναι σίγουρο ότι θα μας οδηγήσει στην επίσημη πτώχευση, όπου μισθοί, συντάξεις, καταθέσεις, περιουσία θα γίνουν βορά των δανειστών της χώρας.
Απογείωση του χρέους
Αν και κανένας από τους τροϊκανούς ή τους κυβερνητικούς δεν μπήκε στον κόπο να μας εξηγήσει πώς γίνεται να πέσουν τόσο έξω στους δημοσιονομικούς στόχους του μνημονίου, ωστόσο χρησιμοποιούν το γεγονός αυτό για να πείσουν τον κόσμο ότι χρειάζονται «διορθωτικές παρεμβάσεις». Τι θα αποφέρουν οι διορθωτικές παρεμβάσεις; Δείτε τον πίνακα 2, όπου βλέπουμε τις εκτιμήσεις για την εξέλιξη του δημόσιου χρέους χωρίς το Μεσοπρόθεσμο και με τις παρεμβάσεις του Μεσοπρόθεσμου.
Αυτό που κάνει εντύπωση με την πρώτη ματιά είναι ότι με τις παρεμβάσεις και τις αποκρατικοποιήσεις το δημόσιο χρέος το 2015 εκτιμάται ότι θα βρίσκεται στα 351 δισ. ευρώ περίπου. Να θυμηθούμε ότι στις 31.12 του 2009 το δημόσιο χρέος της χώρας ήταν λίγο πάνω από τα 298 δισ. ευρώ, ενώ το 2010 λίγο πάνω από 328 δισ. ευρώ. Με άλλα λόγια, μετά το στράγγισμα της ελληνικής οικονομίας και των ελληνικών νοικοκυριών, καθώς και το γενικευμένο ξεπούλημα, το δημόσιο χρέος θα βρίσκεται, με βάση τις ευνοϊκότερες εκτιμήσεις, σε επίπεδο υψηλότερο από το 2009 και το 2010. Βέβαια η κυβέρνηση εκτιμά ότι το ύψος του δημόσιου χρέους θα βρίσκεται σχεδόν στο 140% του ΑΕΠ της χώρας. Στο ίδιο, δηλαδή, περίπου ύψος που βρισκόταν το 2009 και το 2010.
Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι το εξής: Τι θα έχουμε να πουλήσουμε για να συνεχιστεί η πτώση του δημόσιου χρέους μετά το 2015; Τι πρόσθετη αφαίμαξη θα υποστεί ο Έλληνας εργαζόμενος, το νοικοκυριό του και η ελληνική οικονομία, προκειμένου να συνεχιστεί η πτώση του δημόσιου χρέους, έστω και ως προς το ΑΕΠ; Ή μήπως μέχρι τότε θα έχει κριθεί η τύχη της χώρας και του λαού της; Μήπως μέχρι τότε φτάνει ημέγιστη παράταση ζωής που προορίζεται για τη χρεοκοπημένη Ελλάδα;
Τότε τι νόημα έχει το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα και οι πιέσεις της τρόικας; Κανένα. Το μόνο που θέλουν είναι να αγοράσουν λίγο περισσότερο χρόνο, μπας και μπορέσουν να γλιτώσουν το ευρώ από το τσουνάμι των χρεοκοπιών. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι διέξοδος από την κρίση εντός της ευρωζώνης δεν πρόκειται να υπάρξει για την Ελλάδα. Ούτε για τις άλλες χώρες της ευρωζώνης.
Το... ορθό ερώτημα
Συνεπώς το σωστό ερώτημα που πρέπει να θέτει κανείς στον εαυτό του δεν είναι αν θα πτωχεύσει η Ελλάδα, αλλά πότε και υπό ποιες συνθήκες. Κι επομένως θα πρέπει να αναρωτηθεί πολύ σοβαρά τι άλλο μπορεί να γίνει για να αποφευχθεί μια τόσο σίγουρη καταστροφή. Θα πρέπει εδώ και τώρα να μετρήσει τι επιθυμεί να ρισκάρει. Να δοκιμαστεί με τις δυσκολίες και τις απειλές μιας ριζικά διαφορετικής πορείας που ξεκινά με τη μη αναγνώριση του χρέους και την έξοδο από το ευρώ, η οποία είναι σίγουρο ότι μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερες εποχές τη χώρα και την εργαζόμενη πλειονότητα του πληθυσμού της; Ή να αφεθεί στη βεβαιότητα ενός κοινωνικού και οικονομικού ολοκαυτώματος μέσα στο ευρώ;
