Οι καμπάνες συμβολίζουν τις σάλπιγγες των αγγέλων, που αφυπνίζουν για εγρήγορση - Πως καθιερώθηκαν, Τι συμβολίζει η κρούσις τους

http://www.agioritikovima.gr/

«Γιά την Εκκλησιά η καμπάνα, η «καμπάνα». Τι ωραία που σημαίνει, που «σημαίνει». Ντιν νταν, «ντιν νταν»…»

ΕΙΝΑΙ μερικές φορές που όταν δεν έχουμε κατανοήσει το βαθύτερο νόημα προσώπων, καταστάσεων, αντικειμένων και λέξεων, εύκολα, αζύγιστα, επιπόλαια και επιδερμικά τα πολεμούμε. Και πρωτίστως μιλώ για τον εαυτό μου.

Γιʼ αυτό και ταπεινά καταθέτω τα εξής, για τα οποία αν έχω λάθος διορθώστε με. Καί για να γίνουμε σαφέστεροι το θέμα είναι περί καμπανών.

Ας δούμε πρώτα σύντομα την ιστορική τους προέλευση και σημασία, αντλώντας στοιχεία α) από την «Αργολική αρχειακή βιβλιοθήκη ιστορίας και πολιτισμού», και συγκεκριμένα από το άρθρο με τίτλο ¨Καμπαναριά¨του πρωτοπρ. Γεωργίου Σελλή και β) από τον ιστότοπο «Συνοδοιπορία» και συγκεκριμένα το άρθρο με τίτλο ¨Το σήμαντρο-Σύμβολο μοναχισμού¨.

Πως καθιέρωσαν τα σήμαντρα

Αρχικά είχαμε το σήμαντρο. Το κάλεσμα με σήμαντρα είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Γιά την πρόσκληση του λαού σε τελετές και συναθροίσεις χρησιμοποιούνταν μεγάλα τεμάχια μετάλλου, κρεμασμένα σε σχοινιά που τα έκρουαν με μεταλλικές η ξύλινες ράβδους. Η χρήση επίσης μικρών κωδώνων αναφέρεται και στη λατρεία των αρχαίων λαών: Σύρων, Αιγυπτίων, Ρωμαίων κ.α.

Στο βιβλίο της Εξόδου αναφέρεται η ύπαρξη χρυσών κωδωνίσκων στις αρχιερατικές στολές. Αντιθέτως, για το κάλεσμα των Ισραηλιτών στις θρησκευτικές συγκεντρώσεις χρησιμοποιούνταν σάλπιγγες, με τις οποίες οι ιερείς γνωστοποιούσαν στο λαό τις νουμηνίες και τα Ιωβηλαία. Είχε θεσπιστεί η Εορτή των Σαλπίγγων την πρώτη του εβδόμου μηνός.

Είναι άγνωστο πότε έγινε η χρήση κωδώνων στη χριστιανική λατρεία για πρώτη φορά. Κατά την περίοδο των διωγμών οι πιστοί καλούνταν είτε με ενημέρωση στην απόλυση της προηγούμενης σύναξης είτε με τους «Θεοδρόμους» η «Λαοσυνάκτες», οι οποίοι, με κίνδυνο της ζωής τους ειδοποιούσαν από πόρτα σε πόρτα για τον τόπο και το χρόνο της επομένης. Κατά την Τουρκοκρατία, την ειδοποίηση ανελάμβανε ο λεγόμενος από τους Έλληνες «κράκτης», από δε τους Τούρκους «τσεχενδεμίν νταβετσί» (δηλ. κλητήρας του Άδη).

Μετά τους διωγμούς εισήχθησαν στους ναούς και στα μοναστήρια τα λεγόμενα «αγιοσίδερα», δηλ. σιδερένια η ξύλινα σήμαντρα, που υπάρχουν μέχρι σήμερα.

Τι συμβολίζει η κρούσις των σημάντρων

Αρχικώς η κρούση του σημάντρου είναι συμβολική. Το μεν μικρό σήμαντρο που χρησιμοποιείται στον Όρθρο συμβολίζει όσα διδάσκει η Παλαιά Διαθήκη, ενώ το μεγάλο σήμαντρο τονίζει το κήρυγμα του Ευαγγελίου. Η κρούση του σιδηρού σημάντρου θυμίζει τη σάλπιγγα του αγγέλου, την οποία θα ακούσουν με αγαλλίαση οι εκλεκτοί κατά την ημέρα της Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου. Παράλληλα, η κρούση του ξυλίνου σημάντρου ή ταλάντου θυμίζει την κρούση του ξύλου από το Νώε πριν από τον κατακλυσμό και έτσι κατά τις ιερές Ακολουθίες στα μοναστήρια, το σήμαντρο συμβολίζει τον ερχομό των πιστών εντός της Νέας Κιβωτού που είναι η Εκκλησία του Χριστού, ώστε να σωθούν από τον κατακλυσμό της αμαρτίας.

Η καμπάνα, βεβαίως και κυριάρχησε στις πολυπληθείς πλέον πόλεις ως το δυνατότερο σε εμβέλεια μέσο κλήσεως κυρίως των πιστών στους ιερούς ναούς. Το σήμαντρο επανήλθε στους ενοριακούς ναούς κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας, κυρίως λόγω της ανάγκης των πιστών να συγκεντρώνονται και να εκκλησιάζονται κρυφά, χωρίς κωδωνοκρουσίες.

Γνωρίζοντας μάλιστα ότι πολλά μοναστήρια λειτούργησαν και ως «κρυφά σχολειά» την εποχή εκείνη, γίνεται σαφές ότι η κρούση του σημάντρου εξυπηρετούσε και εκπαιδευτικούς σκοπούς, χωρίς να γίνονται αντιληπτοί οι συμμετέχοντες από τους Τούρκους κατακτητές.

Σήμερα, τα ξύλινα και τα σιδηρά σήμαντρα παραμένουν εν χρήσει μαζί με τους κώδωνες μόνο στις ιερές μονές, ενώ καθένα από αυτά κρούεται σε ορισμένο χρόνο που ορίζει η τάξη του μοναστηριού.

Μπορεί μάλιστα να ειπωθεί ότι ο τρόπος με τον οποίο κρούεται το σήμαντρο σε κάθε μονή υποδηλώνει και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα αυτής, τον χαρμόσυνο ή πένθιμο, είτε πρόκειται για ανδρικό είτε για γυναικείο μοναστήρι.