http://vathiprasino.blogspot.com/2011/08/blog-post_2512.html 
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΡΟΥΣΗ Καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου
Σ’ ένα σχόλιό μου πέντε χρόνια πριν, αναφερόμουν στην ανάλυση του Μαρξ τη σχετική με την επιδίωξη του κεφαλαίου να ρίξει όσο πιο κάτω γίνεται τα μεροκάματα.
Η αλήθεια είναι ότι τότε δεν μπορούσα να προβλέψω την ένταση της επερχόμενης κρίσης, ούτε των μέτρων που θα έπαιρνε το κεφάλαιο και οι πολιτικοί του εκπρόσωποι για την αντιμετώπισή της.
Σήμερα, όμως, που η κρίση έχει ξεσπάσει για τα καλά, οι συνθήκες διαβίωσης της συντριπτικής πλειονότητας έχουν επιδεινωθεί δραματικά και οι μισθοί και τα μεροκάματα έχουν πάρει την κατηφόρα, θεωρώ ότι αξίζει το κόπο να υπενθυμίσω αυτή την τόσο επίκαιρη μαρξική πρόβλεψη.
Παρατηρούσε λοιπόν ο Μαρξ στο «Κεφάλαιο»: «Ενας Αγγλος συγγραφέας του 18ου αιώνα έγραφε: Στη Γαλλία η εργασία είναι κατά ένα ολόκληρο τρίτο φτηνότερη απ’ ό,τι στην Αγγλία: Γιατί οι Γάλλοι φτωχοί (εργάτες) εργάζονται σκληρά ενώ η τροφή και το ντύσιμό τους είναι πενιχρά (…) έτσι που πράγματι ξοδεύουν καταπληχτικά λίγο χρήμα».
Ακολουθεί μια λεπτομερής περιγραφή των «ταπεινών» διατροφικών συνηθειών των γάλλων εργατών και το κείμενο συνεχίζει: «Φυσικά είναι δύσκολο να πετύχουμε μια τέτοια κατάσταση, δεν είναι όμως αδύνατο να την πετύχουμε, πράγμα που το αποδείχνει η ύπαρξή της τόσο στη Γαλλία, όσο και στην Ολλανδία»(1).
Προς την ίδια κατεύθυνση, άγγλοι ιδιοκτήτες ορυχείων έγραφαν στους «Times» το 1866 και το 1867 για τους βέλγους εργάτες ότι «δε ζητούσαν και δεν έπαιρναν περισσότερα ή λιγότερα από τα απολύτως απαραίτητα που χρειάζονται για να ζουν»(2). Και με βάση αυτήν τους τη συμπεριφορά οι Βέλγοι θα έπρεπε να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση, «υποδείγματα εργατών» για τους «προνομιούχους» άγγλους εργάτες.
Τα παραπάνω τα παραθέτει ο Μαρξ για να τεκμηριώσει ότι «το πιο ενδόμυχο μυστικό» του αγγλικού κεφαλαίου, αλλά και «η μόνιμη τάση του (κεφαλαίου γενικότερα) είναι να υποβιβάσει τους εργάτες ίσαμε το μηδενικό επίπεδο»(3).
Μάλιστα ο Μαρξ αναφέρεται πιο ειδικά στην τάση υποβιβασμού των ευρωπαϊκών μεροκάματων στο επίπεδο των κινέζικων, έτσι όπως αυτή προβλεπόταν από το μέλος του αγγλικού Κοινοβουλίου, Στάμπλτον το 1873.
«Αν η Κίνα γίνει μεγάλη βιομηχανική χώρα», έγραφε ο Στάμπλτον, «δε βλέπω πώς ο εργατικός πληθυσμός της Ευρώπης θ’ αντέξει στον αγώνα, χωρίς να κατέβει ίσαμε το επίπεδο των ανταγωνιστών του».
Αλλά και ο ίδιος ο Μαρξ συμφωνεί με αυτήν την πρόβλεψη. Σε μια υποσημείωση στην τρίτη έκδοση του «Κεφαλαίου» γράφει σχετικά: «Σήμερα προχωρήσαμε πολύ πιο πέρα χάρη στο συναγωνισμό που γίνεται στην παγκόσμια αγορά (…) Οχι πια ηπειρωτικά, αλλά κινέζικα μεροκάματα, αυτός είναι τώρα ο σκοπός που επιδιώκει το αγγλικό κεφάλαιο»(4).
Και αυτή η τάση τής προς τα κάτω ισοπέδωσης ενισχύεται, πέρα από τον ανταγωνισμό με τα μικρότερα μεροκάματα χωρών όπως η Κίνα, και από την ανεργία στις ίδιες τις αναπτυγμένες χώρες.
Οπως πολύ εύστοχα παρατηρεί ο Ενγκελς, από τη μια «η υπερεργασία ενός τμήματος της εργατικής τάξης γίνεται η προϋπόθεση για την πλήρη ανεργία του άλλου τμήματος της εργατικής τάξης»(5) και από την άλλη το δεδομένο ότι αυτή η ανεργία «καρφώνει τον εργάτη στο κεφάλαιο πιο γερά απ’ ό,τι τα καρφιά του Ηφαίστου κάρφωσαν τον Προμηθέα στο βράχο»(6) προσφέρουν τη δυνατότητα στο κεφάλαιο να πατάει πάνω της για να ρίχνει τους μισθούς και τα μεροκάματα όσων εργάζονται και γενικότερα να χειροτερεύει τις συνθήκες της δουλειάς τους.
Ετσι, λοιπόν, εφόσον «η μισθωτή εργασία στηρίζεται αποκλειστικά στο συναγωνισμό ανάμεσα στους ίδιους τους εργάτες»(7), η επιδίωξη της ισοπέδωσης των μισθών των εργαζομένων είναι αναπόφευκτη από την πλευρά του κεφαλαίου.
Το αν το κεφάλαιο θα μπορέσει να πετύχει αυτόν του το στόχο εξαρτάται από την αντίδραση των ίδιων των εργαζομένων, μια αντίδραση που για την ώρα τουλάχιστον δεν φαίνεται ικανή να αποτρέψει τις βουλές του «Κυρίου» κεφαλαίου.
1. Κ. Μαρξ, «Το Κεφάλαιο» εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, βιβλίο πρώτο, σελ. 622.
2. Κ. Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», ό.π., σελ. 621.
3. Στο ίδιο, σελ. 621.
4. Στο ίδιο, σελ. 622.
5. Φρ. Ενγκελς, «Η εξέλιξη του σοσιαλισμού από την ουτοπία στην επιστήμη», στο Μαρξ-Ενγκελς, «Διαλεχτά Εργα», εκδόσεις Γνώσεις, τόμος δεύτερος, σελ. 158.
6. Κ. Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», ό.π., βιβλίο πρώτο, σελ. 668.
7. Κ. Μαρξ – Φρ. Ενγκελς, «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος», εκδόσεις «Οδηγητής», 1986, σελ. 49.
Σ’ ένα σχόλιό μου πέντε χρόνια πριν, αναφερόμουν στην ανάλυση του Μαρξ τη σχετική με την επιδίωξη του κεφαλαίου να ρίξει όσο πιο κάτω γίνεται τα μεροκάματα.
Η αλήθεια είναι ότι τότε δεν μπορούσα να προβλέψω την ένταση της επερχόμενης κρίσης, ούτε των μέτρων που θα έπαιρνε το κεφάλαιο και οι πολιτικοί του εκπρόσωποι για την αντιμετώπισή της.
Σήμερα, όμως, που η κρίση έχει ξεσπάσει για τα καλά, οι συνθήκες διαβίωσης της συντριπτικής πλειονότητας έχουν επιδεινωθεί δραματικά και οι μισθοί και τα μεροκάματα έχουν πάρει την κατηφόρα, θεωρώ ότι αξίζει το κόπο να υπενθυμίσω αυτή την τόσο επίκαιρη μαρξική πρόβλεψη.
Παρατηρούσε λοιπόν ο Μαρξ στο «Κεφάλαιο»: «Ενας Αγγλος συγγραφέας του 18ου αιώνα έγραφε: Στη Γαλλία η εργασία είναι κατά ένα ολόκληρο τρίτο φτηνότερη απ’ ό,τι στην Αγγλία: Γιατί οι Γάλλοι φτωχοί (εργάτες) εργάζονται σκληρά ενώ η τροφή και το ντύσιμό τους είναι πενιχρά (…) έτσι που πράγματι ξοδεύουν καταπληχτικά λίγο χρήμα».
Ακολουθεί μια λεπτομερής περιγραφή των «ταπεινών» διατροφικών συνηθειών των γάλλων εργατών και το κείμενο συνεχίζει: «Φυσικά είναι δύσκολο να πετύχουμε μια τέτοια κατάσταση, δεν είναι όμως αδύνατο να την πετύχουμε, πράγμα που το αποδείχνει η ύπαρξή της τόσο στη Γαλλία, όσο και στην Ολλανδία»(1).
Προς την ίδια κατεύθυνση, άγγλοι ιδιοκτήτες ορυχείων έγραφαν στους «Times» το 1866 και το 1867 για τους βέλγους εργάτες ότι «δε ζητούσαν και δεν έπαιρναν περισσότερα ή λιγότερα από τα απολύτως απαραίτητα που χρειάζονται για να ζουν»(2). Και με βάση αυτήν τους τη συμπεριφορά οι Βέλγοι θα έπρεπε να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση, «υποδείγματα εργατών» για τους «προνομιούχους» άγγλους εργάτες.
Τα παραπάνω τα παραθέτει ο Μαρξ για να τεκμηριώσει ότι «το πιο ενδόμυχο μυστικό» του αγγλικού κεφαλαίου, αλλά και «η μόνιμη τάση του (κεφαλαίου γενικότερα) είναι να υποβιβάσει τους εργάτες ίσαμε το μηδενικό επίπεδο»(3).
Μάλιστα ο Μαρξ αναφέρεται πιο ειδικά στην τάση υποβιβασμού των ευρωπαϊκών μεροκάματων στο επίπεδο των κινέζικων, έτσι όπως αυτή προβλεπόταν από το μέλος του αγγλικού Κοινοβουλίου, Στάμπλτον το 1873.
«Αν η Κίνα γίνει μεγάλη βιομηχανική χώρα», έγραφε ο Στάμπλτον, «δε βλέπω πώς ο εργατικός πληθυσμός της Ευρώπης θ’ αντέξει στον αγώνα, χωρίς να κατέβει ίσαμε το επίπεδο των ανταγωνιστών του».
Αλλά και ο ίδιος ο Μαρξ συμφωνεί με αυτήν την πρόβλεψη. Σε μια υποσημείωση στην τρίτη έκδοση του «Κεφαλαίου» γράφει σχετικά: «Σήμερα προχωρήσαμε πολύ πιο πέρα χάρη στο συναγωνισμό που γίνεται στην παγκόσμια αγορά (…) Οχι πια ηπειρωτικά, αλλά κινέζικα μεροκάματα, αυτός είναι τώρα ο σκοπός που επιδιώκει το αγγλικό κεφάλαιο»(4).
Και αυτή η τάση τής προς τα κάτω ισοπέδωσης ενισχύεται, πέρα από τον ανταγωνισμό με τα μικρότερα μεροκάματα χωρών όπως η Κίνα, και από την ανεργία στις ίδιες τις αναπτυγμένες χώρες.
Οπως πολύ εύστοχα παρατηρεί ο Ενγκελς, από τη μια «η υπερεργασία ενός τμήματος της εργατικής τάξης γίνεται η προϋπόθεση για την πλήρη ανεργία του άλλου τμήματος της εργατικής τάξης»(5) και από την άλλη το δεδομένο ότι αυτή η ανεργία «καρφώνει τον εργάτη στο κεφάλαιο πιο γερά απ’ ό,τι τα καρφιά του Ηφαίστου κάρφωσαν τον Προμηθέα στο βράχο»(6) προσφέρουν τη δυνατότητα στο κεφάλαιο να πατάει πάνω της για να ρίχνει τους μισθούς και τα μεροκάματα όσων εργάζονται και γενικότερα να χειροτερεύει τις συνθήκες της δουλειάς τους.
Ετσι, λοιπόν, εφόσον «η μισθωτή εργασία στηρίζεται αποκλειστικά στο συναγωνισμό ανάμεσα στους ίδιους τους εργάτες»(7), η επιδίωξη της ισοπέδωσης των μισθών των εργαζομένων είναι αναπόφευκτη από την πλευρά του κεφαλαίου.
Το αν το κεφάλαιο θα μπορέσει να πετύχει αυτόν του το στόχο εξαρτάται από την αντίδραση των ίδιων των εργαζομένων, μια αντίδραση που για την ώρα τουλάχιστον δεν φαίνεται ικανή να αποτρέψει τις βουλές του «Κυρίου» κεφαλαίου.
1. Κ. Μαρξ, «Το Κεφάλαιο» εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, βιβλίο πρώτο, σελ. 622.
2. Κ. Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», ό.π., σελ. 621.
3. Στο ίδιο, σελ. 621.
4. Στο ίδιο, σελ. 622.
5. Φρ. Ενγκελς, «Η εξέλιξη του σοσιαλισμού από την ουτοπία στην επιστήμη», στο Μαρξ-Ενγκελς, «Διαλεχτά Εργα», εκδόσεις Γνώσεις, τόμος δεύτερος, σελ. 158.
6. Κ. Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», ό.π., βιβλίο πρώτο, σελ. 668.
7. Κ. Μαρξ – Φρ. Ενγκελς, «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος», εκδόσεις «Οδηγητής», 1986, σελ. 49.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου