Στον απόηχο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, οι ηγέτες του κόσμου επανέλαβαν ένα κατευναστικό μάντρα. Δεν μπορεί να υπάρξει επανάληψη της Μεγάλης Ύφεσης, όχι μόνο γιατί η νομισματική πολιτική ήταν πολύ καλύτερη (ήταν), αλλά και επειδή η διεθνής συνεργασία ήταν καλύτερα θεσμοθετημένη. Και όμως, ένας άνθρωπος, ο Αμερικανός πρώην εργαζόμενος στην NSA Έντουαρντ Σνόουντεν, έδειξε πόσο μακριά από την πραγματικότητα παραμένει αυτός ο ισχυρισμός, γράφει ο Χάρολντ Τζέιμς, καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο Princeton.
Παρατεταμένες περίοδοι πίεσης τείνουν να αποδυναμώνουν τον μηχανισμό της θεσμικής συνεργασίας. Τα δύο θεσμικά όργανα που φαίνονταν πιο δυναμικά και αποτελεσματικά κατά την περίοδο 2008-2009 ήταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η G-20. Η αξιοπιστία και των δύο έχει σταθερά διαβρωθεί κατά τη μακροχρόνια διάρκεια της κρίσης.
Επειδή οι μεγάλες βιομηχανικές οικονομίες φαίνεται να είναι στο δρόμο προς την ανάκαμψη – παρότι μια αδύναμη ανάπτυξη- κανείς δεν φαίνεται να νοιάζεται πολύ για το γεγονός ότι οι μηχανισμοί συνεργασίας έχουν φθαρεί. Θα έπρεπε όμως. Υπάρχει πιθανότητα να υπάρξουν πολύ περισσότερες οικονομικές πυρκαγιές σε διάφορες τοποθεσίες και ο κόσμος χρειάζεται μια πυροσβεστική να τις σβήσει.
Οι πόροι του ΔΝΤ επεκτάθηκαν το 2009 και η οργάνωση έπρεπε να μεταρρυθμιστεί προκειμένου να δώσει στις αναδυόμενες αγορές μια φωνή. Ωστόσο, ελάχιστη πρόοδος έχει σημειωθεί.
Το Ταμείο ήταν το επίκεντρο του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος μετά το 1945. Έπαιξε, στη συνέχεια, ένα κεντρικό ρόλο στη διαχείριση της κρίσης χρέους της δεκαετίας του 1980 και στη μετά-κομμουνιστική οικονομική μετάβαση μετά το 1989. Αλλά κάθε μεγάλη διεθνής κρίση από τότε έχει ροκανίσει την εξουσία του. Το 1997-1998 η ασιατική οικονομική κρίση υπονόμευσε τη νομιμότητά του στην Ασία, καθώς πολλές κυβερνήσεις της περιοχής πίστευαν ότι η κρίση ήταν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα των ΗΠΑ.
Η Μεγάλη Ύφεση μετά το 2007 απαξίωσε περεταίρω το ΔΝΤ για τρεις λόγους. Πρώτον, η αρχική φάση της κρίσης έμοιαζε με ένα αμερικανικό φαινόμενο. Δεύτερον, η δυναμική συμμετοχή του ΔΝΤ στην παρατεταμένη κρίση του ευρώ έμοιαζε σαν προνομιακή μεταχείριση της Ευρώπης και των Ευρωπαίων. Ειδικότερα, το αίτημα ότι, επειδή ο κόσμος ήταν επικεντρωμένος στην Ευρώπη, ένας άλλος ευρωπαίος (και ένας ακόμα Γάλλος) θα έπρεπε να διαδεχθεί τον τότε διευθύνοντα σύμβουλο του ΔΝΤ, Ντομινίκ Στρος Καν, ήταν ακατανόητο για τις μεγάλες χώρες με αναδυόμενες αγορές. Τελικά, όπως και στην ασιατική κρίση, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έπεσαν έξω με το Ταμείο και άρχισαν να κατηγορούν την ανάλυσή του για το γεγονός για την σύγχυση και την ανησυχία των αγορών.
Στα μεγάλα θέματα που διέπουν την παγκόσμια οικονομική κρίση – το πρόβλημα της ανισορροπίας των τρεχουσών συναλλαγών και την απόφαση ποιες χώρες θα πρέπει να προσαρμοστούν και να συνδυάσουν την οικονομική μεταρρύθμιση με μια αναπτυξιακή ατζέντα – το ΔΝΤ δεν μπορεί να πει πολύ περισσότερα, ή να πει κάτι πιο αποτελεσματικό από ό,τι πριν από την κρίση.
Η G-20 ήταν ο μεγάλος νικητής της οικονομικής κρίσης. Οι παλιότερες σύνοδοι (η G-7 ή, με την προσθήκη της Ρωσίας, η G-8), καθώς και οι συνεδριάσεις των υπουργών Οικονομικών της G-7, δεν ήταν πλέον δικαιολογημένες: αποτελούνταν από χώρες που είχαν προκαλέσει πραγματικά τα προβλήματα, κυριαρχούνταν από τις ΗΠΑ και έπασχαν από βαριά υπερ-εκπροσώπηση των μεσαίου μεγέθους ευρωπαϊκών χωρών.
Η G-20, αντίθετα, έφερε στο προσκήνιο τις μεγάλες αναδυόμενες αγορές και η αρχική της υπόσχεση ήταν να παρέχει έναν τρόπο για να ελέγχουν και να κατευθύνουν το ΔΝΤ. Το νέο κλίμα για την αλλαγή καθεστώτος στην παγκόσμια οικονομία συνελήφθη στην επίσημη φωτογραφία (http://www.whitehouse.gov/assets/hero/hero_g20class.jpg) που χρησιμοποιήθηκε ευρέως στην κάλυψη της πιο επιτυχημένης συνόδου κορυφής της G-20, που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο τον Απρίλιο του 2009.
Βραχυπρόθεσμα, η σύνοδος κορυφής του Λονδίνου μετρίασε την χρηματοπιστωτική μόλυνση που προήλθε από τη νότια Ευρώπη, έδωσε στην Παγκόσμια Τράπεζα πρόσθετους πόρους για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της χρηματοδότησης του εμπορίου για τις εξαγωγές στις αναδυόμενες αγορές, φάνηκε να δίνει στο ΔΝΤ μεγαλύτερη δύναμη πυρός και νομιμότητα και φάνηκε να καταλύουν τα συντονισμένα φορολογικά κίνητρα για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Αλλά μόνο τα πιο τεχνικά από τα τέσσερα αυτά επιτεύγματα – τα δύο πρώτα – άντεξαν στη δοκιμασία του χρόνου. Όλα τα άλλα που συμφωνήθηκαν στη σύνοδο κορυφής του Λονδίνου βγήκαν ξινά. Οι επόμενες σύνοδοι κορυφής ήταν λειψές. Η ιδέα της συντονισμένης δημοσιονομικής τόνωσης έγινε προβληματική όταν έγινε προφανές ότι πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν μπορούσαν να αναλάβουν περισσότερο χρέος χωρίς να διαταραχθούν οι αγορές και χωρίς να οδηγηθούν σε έναν μη βιώσιμο κύκλο όλο και πιο ακριβού δανεισμού.
Και όμως, όσο περιορισμένα και να αποδείχθηκαν τα επιτεύγματα της διάσκεψης κορυφής του Λονδίνου, η ίδια η διαδικασία της διάσκεψης δεν είχε απαξιωθεί πλήρως μέχρι τις αποκαλύψεις των μυστικών του Σνόουντεν. Μπορεί οι ηγέτες και τα επιτελεία τους να πίστευαν αφελώς ότι η επικοινωνία τους ήταν πραγματικά ασφαλής. Αλλά οι αποκαλύψεις του Σνόουντεν, ότι οι οικοδεσπότες Βρετανοί της συνάντησης κορυφής του Λονδίνου φέρεται να κατέγραψαν τις συνομιλίες των συμμετεχόντων, καθιστά δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η πραγματική οικειότητα των προηγούμενων συνόδων κορυφής μπορεί ποτέ να αναδημιουργηθεί. Και, με την κατασκοπεία προφανώς να αφορά κυρίως σε εκπροσώπους των αναδυόμενων οικονομιών, το χάσμα μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών και των αναδυόμενων έχει διευρυνθεί περαιτέρω.
Οι παγκόσμιοι ηγέτες φαίνεται εν μέρει να αγνοούν και εν μέρει να παραπλανούν ανταποκρινόμενοι στις καταγγελίες. Είναι πιθανώς σωστό να τονίσω πόσα λίγα ξέρουν πραγματικά σχετικά με την παρακολούθηση. Είναι στη φύση των πολύπλοκων προγραμμάτων συλλογής στοιχείων κανείς πραγματικά να μην έχει μια γενική εικόνα.
Αλλά με την έλλειψη διαφάνειας που περιβάλλει την παρακολούθηση των δεδομένων και τα μέσα εξόρυξης, όταν ένας πληροφοριοδότης διαρρεύσει πληροφορίες, ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει στη συνέχεια για να δημιουργήσει την δική του εκδοχή για το πώς και γιατί γίνεται η πολιτική. Έτσι, οι αποκαλύψεις ενθαρρύνουν άγριες θεωρίες συνωμοσίας.
Ο ουσιαστικός απόηχος της συνόδου κορυφής του Λονδίνου έχει ήδη προκαλέσει εκτεταμένη απογοήτευση με την διαδικασία της G-20. Η υπόθεση Σνόουντεν ανατίναξε κάθε ψευδαίσθηση εμπιστοσύνης μεταξύ των ηγετών – και, επίσης, σχετικά με την αρμοδιότητα των ηγετών. Με τη χορήγηση ασύλου για ένα χρόνο στον Σνόουντεν, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, θα έχει τον βομβιστή στο επίκεντρο όταν φιλοξενήσει τη φετινή σύνοδο κορυφής στην Αγία Πετρούπολη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου