http://www.alfavita.gr/artro.php?id=54755
Βία, Ρατσισμός, Εγκληματικότητα, Διαφθορά, Διάβρωση Ηθικών Αξιών είναι μόνο μερικά από τα ‘καυτά’ θέματα που επαναλαμβάνονται καθημερινά στα διεθνή και εγχώρια μέσα επικοινωνίας, όταν αναφέρονται στα φαινόμενα που μαστίζουν την Ελλάδα της κρίσης. Όλοι καταλογίζουν τα ανωτέρω φαινόμενα στο όνομα μιας «ελληνικής» νοοτροπίας. Έχουμε αναρωτηθεί ποτέ από πού μπορεί να ξεκινάει μια τέτοια παραβατική συμπεριφορά και κυρίως ποιοι οι τρόποι ουσιαστικής αντιμετώπισης της, καθώς η βίαιη καταστολή κάθε είδους τείνει να αναπαράγει τα ανωτέρω φαινόμενα αντί να τα καταστέλλει; Θα μπορούσε η θεατρική αγωγή να συμβάλλει στην ουσιαστική αντιμετώπιση τους;
Παρακολουθώντας το μικρόκοσμο της ελληνικής κοινωνίας, το ελληνικό σχολείο, παρατηρούμε το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, (γνωστό και ως bullying) να παίρνει τεράστιες διαστάσεις με τους μαθητές πολλές φορές σε εναλλασσόμενους ρόλους θύτη -θύματος. Μάλιστα σε έρευνα που διερεύνησε το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων την περσινή ακαδημαϊκή χρονιά προέκυψε πως η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών (πάνω από 90%) έχουν υπάρξει θύματα ή θύτες άμεσου και έμμεσου εκφοβισμού κατά τη διάρκεια της μαθητικής τους ζωής. Οι επιθετικές και παραβατικές συμπεριφορές πρωτοπαρουσιάζονται σε νεαρή ηλικία και οφείλονται σε ποικίλα αίτια (προσωπική ανασφάλεια, ξενοφοβία, ομοφοβία κ.ά.) και αν υπάρχει ένα μέρος όπου μπορούν να καταπολεμηθούν είναι εκεί που πρωτοπαρουσιάζονται: στο Σχολείο.
Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δουλεύουν μαζί με τα παιδιά και τους νέους και μέσα από ομαδοσυνεργατικές διαδικασίες και δημιουργικούς τρόπους εκμάθησης προσπαθούν να καταπολεμήσουν τα ανωτέρω φαινόμενα. Δυστυχώς όμως οι δράσεις τους δεν παρουσιάζονται συχνά στον παντοδύναμο κόσμο των «Αναπαραστάσεων». Το αποτέλεσμα είναι οι θεατρολόγοι/ θεατροπαιδαγωγοί που το γνωστικό τους αντικείμενο δεν άπτεται στο ν’ ανεβάζουν απλώς παραστάσεις στις σχολικές γιορτές ή να παίζουν λίγο με τα παιδιά, αλλά στο να δουλεύουν μέσα από συγκεκριμένες θεατρικές τεχνικές και παιδαγωγικές μεθόδους και να διδάσκουν με δημιουργικούς τρόπους στα παιδιά να κατανοούν το ένα το άλλο, να συνεργάζονται, να είναι ανεκτικά, να σέβονται τη διαφορετικότητα των συμμαθητών τους και πληθώρα άλλων ηθικών και δημοκρατικών αξιών. Καθώς, όμως, ζούμε στην εποχή της Εικόνας και στην κυριαρχία του Φαίνεσθαι, το σημαντικό έργο που τελούν στα σχολεία υπονομεύεται στο όνομα της αφάνειας και της οικονομικής κρίσης.
Το «Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ Σχολικού Θεάτρου & Performance» που πραγματοποιήθηκε το 2008 και το 2010 στο δήμο Ηλιούπολης και στο οποίο συμμετείχαν σχολεία από 10 ευρωπαϊκές χώρες και την Παλαιστίνη έφερε σε επαφή και δημιουργική συνεργασία μαθητές από διαφορετικές πολιτισμικές κουλτούρες της Ευρώπης προωθώντας με αυτόν τον τρόπο την ανεκτικότητα και την πολυπολιτισμικότητα. Το πρόγραμμα «Εσύ …όπως κι εγώ» που υλοποιήθηκε σε σχολεία της Αττικής από το 2007 έως το 2011 από το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση σε συνεργασία με τη Διεύθ. Β’ Εκπαίδευσης Ανατ. Αττικής με στόχο τη διερεύνηση της διαφορετικότητας μέσα από το θέατρο και τις τέχνες. Το θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα «Διαφυγές...από κάθε εξάρτηση» που χρησιμοποιεί θεατροπαιδαγωγικές τεχνικές Φόρουμ και υλοποιήθηκε σε σχολεία της Αττικής το 2011 με στόχο την κοινωνική ενσωμάτωση, την πρόληψη και τη λήψη αποφάσεων σε διοργάνωση του ΜΚΟ Ώσμωση σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Β’ Εκπαίδευσης Ανατ. Αττικής και το Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση. Οι διαδραστικές παραστάσεις θεάτρου Φόρουμ «Μικρές Σκηνές Καθημερινής Βίας» που παρουσιάστηκαν σε σχολεία της Αττικής από την Ακτιβιστική Ομάδα Θεάτρου του Καταπιεσμένου της Διεθνούς Αμνηστίας και την Ώσμωση με κύριο στόχο την επίλυση συγκρούσεων και την καταπολέμηση του ρατσισμού. Το θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα «Η Θεατρική Αγωγή ως μέσο ένταξης αλλοδαπών μαθητών στο ελληνικό σχολείο» που υλοποιήθηκε από τον Πανελλήνιο Επιστημονικό Σύλλογο Θεατρολόγων (ΠΕΣΥΘ) σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς (ΓΓΝΓ) το 2010-2011 σε σχολεία τεσσάρων μεγάλων πόλεων (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Χαλκίδα). Όλες οι παραπάνω δράσεις δεν είναι παρά μόνο ένα μικρό δείγμα από τις ποικίλες πρωτοποριακές πρωτοβουλίες που συμβαίνουν στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια με πρωταγωνιστές τους θεατρολόγους μαζί με τους μαθητές. Στα προγράμματα αυτά, θεατρολόγοι μπαίνουν σε σχολικές τάξεις και αντί να πάρουν το λόγο οι ίδιοι, δίνουν το λόγο στους μαθητές προσπαθώντας ν’ ακουστεί η δική τους φωνή, μια φωνή που καταπνίγεται συνήθως από διάφορες μορφές λογοκρισίας.
Τα παραπάνω προγράμματα διεξήχθησαν από φορείς που στηρίχτηκαν τόσο από ανεξάρτητες πηγές χρηματοδότησης όσο και από κρατικές. Το γεγονός πως το κράτος στήριζε οικονομικά και επεδίωκε μέχρι σήμερα την υλοποίηση τέτοιου είδους προγραμμάτων αποδεικνύει πως αναγνώριζε έμπρακτα την αξία και χρησιμότητα τους. Η αναγνώριση ήρθε πρόσφατα και στην εκπαίδευση με την ένταξη της θεατρικής αγωγής στο ελληνικό σχολείο από το Υπουργείο Παιδείας. Το 2008 μάλιστα προκηρύχτηκε ΑΣΕΠ και διορίστηκαν 70 μόνιμοι θεατρολόγοι, καθώς ακολούθησε και η πρόσληψη πολλών αναπληρωτών πλήρους και μειωμένου ωραρίου στα δημοτικά σχολεία της χώρας. Η διδασκαλία του μαθήματος του θεάτρου πραγματοποιούνταν ήδη στα μουσικά και τα καλλιτεχνικά σχολεία καθώς και στο Γενικό Λύκειο, εξού και η ύπαρξη του βιβλίου «Στοιχεία Θεατρολογίας». Φέτος είναι η δεύτερη χρονιά που διανύουμε όπου υπάρχει ως βασικό μάθημα στην πρωινή ζώνη των περισσότερων Δημοτικών Σχολείων. Μάλιστα έχει εκδοθεί και το βιβλίο της Θεατρικής Αγωγής από το Υπουργείο Παιδείας για την Ε΄ και την ΣΤ΄ Δημοτικού. Κι ενώ μέχρι πρόσφατα το Υπουργείο Παιδείας φαινόταν να στηρίζει έμπρακτα το θέατρο στην εκπαίδευση και ν’ αναγνωρίζει την αξία του ως εκπαιδευτικό εργαλείο και μέσο κοινωνικής παρέμβασης, στη νέα υπουργική απόφαση το μάθημα της θεατρικής αγωγής «απουσιάζει» από όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και όποια θεατρική δραστηριότητα στο σχολείο θα διεξάγεται από ενδιαφερόμενους δασκάλους. Το αποτέλεσμα είναι πως όχι μόνο απαξιώνεται ολοκληρωτικά το μάθημα της θεατρικής αγωγής, αλλά απαξιώνονται και όλοι οι απόφοιτοι των τεσσάρων σχολών Θεατρολογίας που υπάρχουν στη χώρα μας (Τμήματα Θεατρικών Σπουδών του παν/μίου Αθηνών, του ΑΠΘ, του παν/μίου Πατρών και του παν/μίου Πελοποννήσου), καθώς φαίνεται πως ο κάθε εκπαιδευτικός, εξειδικευμένος στο δικό του γνωστικό αντικείμενο, μπορεί να διδάξει θέατρο και θεατρική αγωγή. Με αυτήν τη λογική του παραλόγου, ενδεχομένως ν’ αρχίσουν και οι θεατρολόγοι να διεκδικούν να διδάξουν το μάθημα της γλώσσας, της ιστορίας, και γιατί όχι των μαθηματικών και φυσικοχημείας, εάν δεν υπάρχει πια καμία αξία στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση…
Η καθιέρωση του μαθήματος της θεατρικής αγωγής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης κρίνεται αναγκαία στο ελληνικό σχολείο όσο ποτέ άλλοτε. Η εμπειρία μου ως επιστημονική σύμβουλος του προγράμματος «Η Θεατρική Αγωγή ως μέσο ένταξης αλλοδαπών μαθητών στο ελληνικό σχολείο» που υλοποίησε ο ΠΕΣΥΘ το 2010-11 απέδειξε έμπρακτα αυτήν την αναγκαιότητα. Τη ζητούν επίμονα και παθιασμένα όχι μόνο οι μαθητές που έχουν την ανάγκη να εκφραστούν και να δημιουργήσουν, αλλά και οι εκπαιδευτικοί που έχουν ανάγκη από υποστήριξη στην καταπολέμηση φαινομένων σχολικού εκφοβισμού, βίας και παραβατικότητας που δυστυχώς λαμβάνουν χώρα καθημερινά στα σχολεία.
Όμως οι μαθητές, όταν τους δοθεί η ευκαιρία να εκφραστούν ελευθέρα και δημιουργικά και να ακουστεί η φωνή τους, μόνο βίαιοι και παραβατικοί δεν είναι. Το 2010 είχα την τύχη να δουλέψω με δυο ομάδες σε δύο λύκεια της Ηλιούπολης διεξάγοντας ένα βιωματικό θεατρικό εργαστήριο με τίτλο: «Δημιουργώντας τη Νεφελοκοκκυγία» που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του 2ου Ευρωπαϊκού Φεστιβάλ Θεάτρου Και Performance. Στόχος του εργαστηρίου ήταν, εμπνευσμένοι από το αριστοφανικό έργο «Όρνιθες», οι ίδιοι οι μαθητές να δημιουργήσουν την Ιδανική Πολιτεία που θα ήθελαν να κατοικούν, καθώς και το ιδανικό πολίτευμα και τους νόμους που θα επικρατούν σε αυτήν. Οι συγκλίσεις των απόψεων σε ορισμένες επιλογές τους ήταν συγκλονιστικές. Η συντριπτική πλειοψηφία των ομάδων παρουσίασε πολιτείες χωρίς την ύπαρξη νόμων, χωρίς την ύπαρξη χρημάτων, χωρίς την ύπαρξη μπουλντόζων και κατεδαφίσεων, χωρίς την ύπαρξη αυτοκινήτων και άλλων μεταφορικών μέσων που ρυπαίνουν, χωρίς κάμερες, χωρίς φοβισμένους ανθρώπους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η επιλογή της εξορίας ως επιβολής τιμωρίας των πολιτών που έκαναν κάτι «κακό» και η παντελής έλλειψη οποιουδήποτε άλλου είδους τιμωρίας, εκτός από την επιτέλεση κοινωνικού έργου. Οι πολιτείες τους είναι μέρη γεμάτα φύση, κάμπους και λιβάδια, χώρους ψυχαγωγίας κάτω από τη θάλασσα και μεγάφωνα που παίζουν δημόσια μουσική άλλοτε για να χαλαρώσουν και άλλοτε για να ψυχαγωγήσουν τους κατοίκους εν ώρα εργασίας. Δημοκρατία και όχι κακία καθώς και ελεύθερη πρόσβαση στην παιδεία ήταν επίσης μερικές από τις ιδέες που επικράτησαν. Πολιτείες που οι μεγάλοι θα χαρακτήριζαν ουτοπικές αντί για ιδανικές.
Αυτές οι γεμάτες φαντασία και όνειρα των νέων ιδέες αναδεικνύονται μέσα από το μάθημα της θεατρικής αγωγής. Αν στερήσουμε από τους νέους μας τα όνειρα τους είναι σαν να απορρίπτουμε τελείως ένα καλύτερο μέλλον απαξιώνοντας το ως ουτοπικό, γιατί η σκληρή πραγματικότητα της κρίσης θέτει κανόνες και αξίες ζούγκλας όπου μόνο ο ισχυρότερος επιβιώνει. Ζητάω από όλους όσους παραμένουν ακόμα στην Ελλάδα της κρίσης και έχουν παιδιά να αναρωτηθούν: αυτούς τους κανόνες και αξίες θέλουμε να θέσουμε για την αυριανή γενιά;
Πολλοί επίσης μπορούν να ισχυριστούν πως το θέατρο αποτελεί πολυτέλεια στις παρούσες συνθήκες που επικρατούν στη χώρα. Όμως η θεατρική αγωγή δεν είναι απλώς μια διασκεδαστική δραστηριότητα για να περνούν τα παιδιά τον καιρό τους, αλλά ένα πολύτιμο εκπαιδευτικό εργαλείο που μέσα από συγκεκριμένες θεατροπαιδαγωγικές μεθόδους και τεχνικές τα παιδιά και οι νέοι μαθαίνουν με βιωματικό τρόπο τις αρχές της δημοκρατίας, της ελεύθερης βούλησης, της συνεργασίας, της αλληλεγγύης, της εμπιστοσύνης, της ανεκτικότητας και του κριτικού πνεύματος. Αν δώσουμε στους μαθητές τα ερεθίσματα, εκείνοι μπορούν να χτίσουν κοινωνίες καλύτερες από αυτές που τους παραδόθηκαν.
Γονείς, θεατρολόγοι και εκπαιδευτικοί μαζί ενωμένοι μπορούμε να καλλιεργήσουμε και να προσπαθήσουμε όλοι μαζί με όπλο τη φαντασία να δημιουργήσουμε τη δική μας Ιδανική Πολιτεία. Μήπως ξεχνάμε πως το θέατρο ξεκίνησε στην Αρχαία Ελλάδα και κατείχε μια σημαντική θέση στην κοινωνία του τότε, με τον πολυδιάστατο ρόλο του ως μέσο μαζικής επικοινωνίας, εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας; Στη Μεγάλη Βρετανία η θεατρική αγωγή είναι ενταγμένη στα σχολεία τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ήδη από τη δεκαετία του 1950. Στη Γαλλία ισχύει από το 1980 θεσμοθετημένο από τα Υπουργεία Παιδείας και Πολιτισμού το Partenariat, η συνεργασία ενός καλλιτέχνη και ενός εκπαιδευτικού στο πλαίσιο του σχολείου για την από κοινού διδασκαλία του μαθήματος της θεατρικής αγωγής, και η εφαρμογή του είναι υποχρεωτική για το συγκεκριμένο μάθημα. Στην Ιρλανδία το θέατρο στην εκπαίδευση είναι ενταγμένο στο αναλυτικό πρόγραμμα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης από το 1999. Στη Φινλανδία τεχνικές θεάτρου και δράματος χρησιμοποιούνται από εκπαιδευτικούς σε πληθώρα σχολείων στο μάθημα της γλώσσας, καθώς επίσης υπάρχει και στο πρόγραμμα ως μάθημα επιλογής. Στην Τουρκία το εκπαιδευτικό δράμα διδάσκεται ως αυτόνομο μάθημα στην προσχολική και πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Και αναρωτιέμαι στην Ελλάδα, τη μητέρα του θεάτρου, γιατί ξαφνικά πρέπει να καταργηθεί;
Η έλλειψη πρωτοβουλιών είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία του σήμερα κι ένας σημαντικός λόγος του φαινομένου έγκειται στην διαδικασία του εκπαιδευτικού συστήματος όπως έχει μορφοποιηθεί και λειτουργεί στη χώρα μας. Η επικρατούσα ιδεολογία είναι η ιδεολογία του να τα περιμένουμε όλα έτοιμα από δασκάλους, γονείς, πολιτικούς. Το θέατρο όμως αντιστέκεται σε αυτήν την ιδεολογία. Το θέατρο μας φέρνει όλους αντιμέτωπους με τον ίδιο μας τον εαυτό και μας οδηγεί στο να αναλάβουμε τις ευθύνες των πράξεων μας. Το θέατρο έχει τη δύναμη να δημιουργήσει Ιδανικές Πολιτείες όπου όλοι έχουν θέση και λόγο.
Οι θεατρολόγοι σε συνεργασία με τους μαθητές προσπαθούν καθημερινά να ονειρεύονται και να φαντάζονται τη δημιουργία ενός καλύτερου αύριο αναλαμβάνοντας δράση. Γιατί ξαφνικά πρέπει να στερήσουμε αυτό το όνειρο από την αυριανή γενιά; Στον καθένα από εμάς δίνεται μια επιλογή: να τολμήσουμε να δημιουργήσουμε όλοι μαζί το αύριο μας μεταμορφώνοντας τους εαυτούς μας και τα παιδιά μας σε πρωταγωνιστές-δημιουργούς της δικής μας Ιδανικής Πολιτείας ή να παραμείνουμε παθητικοί θεατές στο θέατρο του παραλόγου όπου μοναδική μας αναπαράσταση ως έθνος είναι η βία, η εγκληματικότητα και η διαφθορά. Ξεχωρίσαμε στον κόσμο για τον αρχαίο μας πολιτισμό με το θέατρο να αποτελεί μια από τις πιο γενναιόδωρες πολιτισμικές κληρονομιές που έχουμε. Έχουμε το δικαίωμα να ξεχωρίσουμε και σήμερα. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να τη διεκδικήσουμε…
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδα του ΠΕΣΥΘ: http://www.pesyth.gr/
Μαρίνα Μέργου
Θεατρολόγος, Σκηνοθέτης, Υποψήφια διδάκτωρ του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης Και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
Βία, Ρατσισμός, Εγκληματικότητα, Διαφθορά, Διάβρωση Ηθικών Αξιών είναι μόνο μερικά από τα ‘καυτά’ θέματα που επαναλαμβάνονται καθημερινά στα διεθνή και εγχώρια μέσα επικοινωνίας, όταν αναφέρονται στα φαινόμενα που μαστίζουν την Ελλάδα της κρίσης. Όλοι καταλογίζουν τα ανωτέρω φαινόμενα στο όνομα μιας «ελληνικής» νοοτροπίας. Έχουμε αναρωτηθεί ποτέ από πού μπορεί να ξεκινάει μια τέτοια παραβατική συμπεριφορά και κυρίως ποιοι οι τρόποι ουσιαστικής αντιμετώπισης της, καθώς η βίαιη καταστολή κάθε είδους τείνει να αναπαράγει τα ανωτέρω φαινόμενα αντί να τα καταστέλλει; Θα μπορούσε η θεατρική αγωγή να συμβάλλει στην ουσιαστική αντιμετώπιση τους;
Παρακολουθώντας το μικρόκοσμο της ελληνικής κοινωνίας, το ελληνικό σχολείο, παρατηρούμε το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, (γνωστό και ως bullying) να παίρνει τεράστιες διαστάσεις με τους μαθητές πολλές φορές σε εναλλασσόμενους ρόλους θύτη -θύματος. Μάλιστα σε έρευνα που διερεύνησε το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων την περσινή ακαδημαϊκή χρονιά προέκυψε πως η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών (πάνω από 90%) έχουν υπάρξει θύματα ή θύτες άμεσου και έμμεσου εκφοβισμού κατά τη διάρκεια της μαθητικής τους ζωής. Οι επιθετικές και παραβατικές συμπεριφορές πρωτοπαρουσιάζονται σε νεαρή ηλικία και οφείλονται σε ποικίλα αίτια (προσωπική ανασφάλεια, ξενοφοβία, ομοφοβία κ.ά.) και αν υπάρχει ένα μέρος όπου μπορούν να καταπολεμηθούν είναι εκεί που πρωτοπαρουσιάζονται: στο Σχολείο.
Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δουλεύουν μαζί με τα παιδιά και τους νέους και μέσα από ομαδοσυνεργατικές διαδικασίες και δημιουργικούς τρόπους εκμάθησης προσπαθούν να καταπολεμήσουν τα ανωτέρω φαινόμενα. Δυστυχώς όμως οι δράσεις τους δεν παρουσιάζονται συχνά στον παντοδύναμο κόσμο των «Αναπαραστάσεων». Το αποτέλεσμα είναι οι θεατρολόγοι/ θεατροπαιδαγωγοί που το γνωστικό τους αντικείμενο δεν άπτεται στο ν’ ανεβάζουν απλώς παραστάσεις στις σχολικές γιορτές ή να παίζουν λίγο με τα παιδιά, αλλά στο να δουλεύουν μέσα από συγκεκριμένες θεατρικές τεχνικές και παιδαγωγικές μεθόδους και να διδάσκουν με δημιουργικούς τρόπους στα παιδιά να κατανοούν το ένα το άλλο, να συνεργάζονται, να είναι ανεκτικά, να σέβονται τη διαφορετικότητα των συμμαθητών τους και πληθώρα άλλων ηθικών και δημοκρατικών αξιών. Καθώς, όμως, ζούμε στην εποχή της Εικόνας και στην κυριαρχία του Φαίνεσθαι, το σημαντικό έργο που τελούν στα σχολεία υπονομεύεται στο όνομα της αφάνειας και της οικονομικής κρίσης.
Με αφορμή την πρόσφατη κατάργηση του μαθήματος της θεατρικής αγωγής απ’ όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, θα ήθελα να παρουσιάσω κάποιες δράσεις θεατρολόγων/ θεατροπαιδαγωγών που με πίστη και πείσμα βρίσκονται δίπλα στα παιδιά και στους νέους δουλεύοντας μαζί τους και πολεμώντας κατά μέτωπο φαινόμενα όπως ο ρατσισμός, η βία, ο εθισμός και η παθητικότητα, θέτοντας έτσι γερά θεμέλια για να επέλθουν ουσιαστικές αλλαγές τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Το «Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ Σχολικού Θεάτρου & Performance» που πραγματοποιήθηκε το 2008 και το 2010 στο δήμο Ηλιούπολης και στο οποίο συμμετείχαν σχολεία από 10 ευρωπαϊκές χώρες και την Παλαιστίνη έφερε σε επαφή και δημιουργική συνεργασία μαθητές από διαφορετικές πολιτισμικές κουλτούρες της Ευρώπης προωθώντας με αυτόν τον τρόπο την ανεκτικότητα και την πολυπολιτισμικότητα. Το πρόγραμμα «Εσύ …όπως κι εγώ» που υλοποιήθηκε σε σχολεία της Αττικής από το 2007 έως το 2011 από το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση σε συνεργασία με τη Διεύθ. Β’ Εκπαίδευσης Ανατ. Αττικής με στόχο τη διερεύνηση της διαφορετικότητας μέσα από το θέατρο και τις τέχνες. Το θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα «Διαφυγές...από κάθε εξάρτηση» που χρησιμοποιεί θεατροπαιδαγωγικές τεχνικές Φόρουμ και υλοποιήθηκε σε σχολεία της Αττικής το 2011 με στόχο την κοινωνική ενσωμάτωση, την πρόληψη και τη λήψη αποφάσεων σε διοργάνωση του ΜΚΟ Ώσμωση σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Β’ Εκπαίδευσης Ανατ. Αττικής και το Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση. Οι διαδραστικές παραστάσεις θεάτρου Φόρουμ «Μικρές Σκηνές Καθημερινής Βίας» που παρουσιάστηκαν σε σχολεία της Αττικής από την Ακτιβιστική Ομάδα Θεάτρου του Καταπιεσμένου της Διεθνούς Αμνηστίας και την Ώσμωση με κύριο στόχο την επίλυση συγκρούσεων και την καταπολέμηση του ρατσισμού. Το θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα «Η Θεατρική Αγωγή ως μέσο ένταξης αλλοδαπών μαθητών στο ελληνικό σχολείο» που υλοποιήθηκε από τον Πανελλήνιο Επιστημονικό Σύλλογο Θεατρολόγων (ΠΕΣΥΘ) σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς (ΓΓΝΓ) το 2010-2011 σε σχολεία τεσσάρων μεγάλων πόλεων (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Χαλκίδα). Όλες οι παραπάνω δράσεις δεν είναι παρά μόνο ένα μικρό δείγμα από τις ποικίλες πρωτοποριακές πρωτοβουλίες που συμβαίνουν στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια με πρωταγωνιστές τους θεατρολόγους μαζί με τους μαθητές. Στα προγράμματα αυτά, θεατρολόγοι μπαίνουν σε σχολικές τάξεις και αντί να πάρουν το λόγο οι ίδιοι, δίνουν το λόγο στους μαθητές προσπαθώντας ν’ ακουστεί η δική τους φωνή, μια φωνή που καταπνίγεται συνήθως από διάφορες μορφές λογοκρισίας.
Τα παραπάνω προγράμματα διεξήχθησαν από φορείς που στηρίχτηκαν τόσο από ανεξάρτητες πηγές χρηματοδότησης όσο και από κρατικές. Το γεγονός πως το κράτος στήριζε οικονομικά και επεδίωκε μέχρι σήμερα την υλοποίηση τέτοιου είδους προγραμμάτων αποδεικνύει πως αναγνώριζε έμπρακτα την αξία και χρησιμότητα τους. Η αναγνώριση ήρθε πρόσφατα και στην εκπαίδευση με την ένταξη της θεατρικής αγωγής στο ελληνικό σχολείο από το Υπουργείο Παιδείας. Το 2008 μάλιστα προκηρύχτηκε ΑΣΕΠ και διορίστηκαν 70 μόνιμοι θεατρολόγοι, καθώς ακολούθησε και η πρόσληψη πολλών αναπληρωτών πλήρους και μειωμένου ωραρίου στα δημοτικά σχολεία της χώρας. Η διδασκαλία του μαθήματος του θεάτρου πραγματοποιούνταν ήδη στα μουσικά και τα καλλιτεχνικά σχολεία καθώς και στο Γενικό Λύκειο, εξού και η ύπαρξη του βιβλίου «Στοιχεία Θεατρολογίας». Φέτος είναι η δεύτερη χρονιά που διανύουμε όπου υπάρχει ως βασικό μάθημα στην πρωινή ζώνη των περισσότερων Δημοτικών Σχολείων. Μάλιστα έχει εκδοθεί και το βιβλίο της Θεατρικής Αγωγής από το Υπουργείο Παιδείας για την Ε΄ και την ΣΤ΄ Δημοτικού. Κι ενώ μέχρι πρόσφατα το Υπουργείο Παιδείας φαινόταν να στηρίζει έμπρακτα το θέατρο στην εκπαίδευση και ν’ αναγνωρίζει την αξία του ως εκπαιδευτικό εργαλείο και μέσο κοινωνικής παρέμβασης, στη νέα υπουργική απόφαση το μάθημα της θεατρικής αγωγής «απουσιάζει» από όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και όποια θεατρική δραστηριότητα στο σχολείο θα διεξάγεται από ενδιαφερόμενους δασκάλους. Το αποτέλεσμα είναι πως όχι μόνο απαξιώνεται ολοκληρωτικά το μάθημα της θεατρικής αγωγής, αλλά απαξιώνονται και όλοι οι απόφοιτοι των τεσσάρων σχολών Θεατρολογίας που υπάρχουν στη χώρα μας (Τμήματα Θεατρικών Σπουδών του παν/μίου Αθηνών, του ΑΠΘ, του παν/μίου Πατρών και του παν/μίου Πελοποννήσου), καθώς φαίνεται πως ο κάθε εκπαιδευτικός, εξειδικευμένος στο δικό του γνωστικό αντικείμενο, μπορεί να διδάξει θέατρο και θεατρική αγωγή. Με αυτήν τη λογική του παραλόγου, ενδεχομένως ν’ αρχίσουν και οι θεατρολόγοι να διεκδικούν να διδάξουν το μάθημα της γλώσσας, της ιστορίας, και γιατί όχι των μαθηματικών και φυσικοχημείας, εάν δεν υπάρχει πια καμία αξία στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση…
Η καθιέρωση του μαθήματος της θεατρικής αγωγής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης κρίνεται αναγκαία στο ελληνικό σχολείο όσο ποτέ άλλοτε. Η εμπειρία μου ως επιστημονική σύμβουλος του προγράμματος «Η Θεατρική Αγωγή ως μέσο ένταξης αλλοδαπών μαθητών στο ελληνικό σχολείο» που υλοποίησε ο ΠΕΣΥΘ το 2010-11 απέδειξε έμπρακτα αυτήν την αναγκαιότητα. Τη ζητούν επίμονα και παθιασμένα όχι μόνο οι μαθητές που έχουν την ανάγκη να εκφραστούν και να δημιουργήσουν, αλλά και οι εκπαιδευτικοί που έχουν ανάγκη από υποστήριξη στην καταπολέμηση φαινομένων σχολικού εκφοβισμού, βίας και παραβατικότητας που δυστυχώς λαμβάνουν χώρα καθημερινά στα σχολεία.
Όμως οι μαθητές, όταν τους δοθεί η ευκαιρία να εκφραστούν ελευθέρα και δημιουργικά και να ακουστεί η φωνή τους, μόνο βίαιοι και παραβατικοί δεν είναι. Το 2010 είχα την τύχη να δουλέψω με δυο ομάδες σε δύο λύκεια της Ηλιούπολης διεξάγοντας ένα βιωματικό θεατρικό εργαστήριο με τίτλο: «Δημιουργώντας τη Νεφελοκοκκυγία» που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του 2ου Ευρωπαϊκού Φεστιβάλ Θεάτρου Και Performance. Στόχος του εργαστηρίου ήταν, εμπνευσμένοι από το αριστοφανικό έργο «Όρνιθες», οι ίδιοι οι μαθητές να δημιουργήσουν την Ιδανική Πολιτεία που θα ήθελαν να κατοικούν, καθώς και το ιδανικό πολίτευμα και τους νόμους που θα επικρατούν σε αυτήν. Οι συγκλίσεις των απόψεων σε ορισμένες επιλογές τους ήταν συγκλονιστικές. Η συντριπτική πλειοψηφία των ομάδων παρουσίασε πολιτείες χωρίς την ύπαρξη νόμων, χωρίς την ύπαρξη χρημάτων, χωρίς την ύπαρξη μπουλντόζων και κατεδαφίσεων, χωρίς την ύπαρξη αυτοκινήτων και άλλων μεταφορικών μέσων που ρυπαίνουν, χωρίς κάμερες, χωρίς φοβισμένους ανθρώπους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η επιλογή της εξορίας ως επιβολής τιμωρίας των πολιτών που έκαναν κάτι «κακό» και η παντελής έλλειψη οποιουδήποτε άλλου είδους τιμωρίας, εκτός από την επιτέλεση κοινωνικού έργου. Οι πολιτείες τους είναι μέρη γεμάτα φύση, κάμπους και λιβάδια, χώρους ψυχαγωγίας κάτω από τη θάλασσα και μεγάφωνα που παίζουν δημόσια μουσική άλλοτε για να χαλαρώσουν και άλλοτε για να ψυχαγωγήσουν τους κατοίκους εν ώρα εργασίας. Δημοκρατία και όχι κακία καθώς και ελεύθερη πρόσβαση στην παιδεία ήταν επίσης μερικές από τις ιδέες που επικράτησαν. Πολιτείες που οι μεγάλοι θα χαρακτήριζαν ουτοπικές αντί για ιδανικές.
Αυτές οι γεμάτες φαντασία και όνειρα των νέων ιδέες αναδεικνύονται μέσα από το μάθημα της θεατρικής αγωγής. Αν στερήσουμε από τους νέους μας τα όνειρα τους είναι σαν να απορρίπτουμε τελείως ένα καλύτερο μέλλον απαξιώνοντας το ως ουτοπικό, γιατί η σκληρή πραγματικότητα της κρίσης θέτει κανόνες και αξίες ζούγκλας όπου μόνο ο ισχυρότερος επιβιώνει. Ζητάω από όλους όσους παραμένουν ακόμα στην Ελλάδα της κρίσης και έχουν παιδιά να αναρωτηθούν: αυτούς τους κανόνες και αξίες θέλουμε να θέσουμε για την αυριανή γενιά;
Πολλοί επίσης μπορούν να ισχυριστούν πως το θέατρο αποτελεί πολυτέλεια στις παρούσες συνθήκες που επικρατούν στη χώρα. Όμως η θεατρική αγωγή δεν είναι απλώς μια διασκεδαστική δραστηριότητα για να περνούν τα παιδιά τον καιρό τους, αλλά ένα πολύτιμο εκπαιδευτικό εργαλείο που μέσα από συγκεκριμένες θεατροπαιδαγωγικές μεθόδους και τεχνικές τα παιδιά και οι νέοι μαθαίνουν με βιωματικό τρόπο τις αρχές της δημοκρατίας, της ελεύθερης βούλησης, της συνεργασίας, της αλληλεγγύης, της εμπιστοσύνης, της ανεκτικότητας και του κριτικού πνεύματος. Αν δώσουμε στους μαθητές τα ερεθίσματα, εκείνοι μπορούν να χτίσουν κοινωνίες καλύτερες από αυτές που τους παραδόθηκαν.
Γονείς, θεατρολόγοι και εκπαιδευτικοί μαζί ενωμένοι μπορούμε να καλλιεργήσουμε και να προσπαθήσουμε όλοι μαζί με όπλο τη φαντασία να δημιουργήσουμε τη δική μας Ιδανική Πολιτεία. Μήπως ξεχνάμε πως το θέατρο ξεκίνησε στην Αρχαία Ελλάδα και κατείχε μια σημαντική θέση στην κοινωνία του τότε, με τον πολυδιάστατο ρόλο του ως μέσο μαζικής επικοινωνίας, εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας; Στη Μεγάλη Βρετανία η θεατρική αγωγή είναι ενταγμένη στα σχολεία τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ήδη από τη δεκαετία του 1950. Στη Γαλλία ισχύει από το 1980 θεσμοθετημένο από τα Υπουργεία Παιδείας και Πολιτισμού το Partenariat, η συνεργασία ενός καλλιτέχνη και ενός εκπαιδευτικού στο πλαίσιο του σχολείου για την από κοινού διδασκαλία του μαθήματος της θεατρικής αγωγής, και η εφαρμογή του είναι υποχρεωτική για το συγκεκριμένο μάθημα. Στην Ιρλανδία το θέατρο στην εκπαίδευση είναι ενταγμένο στο αναλυτικό πρόγραμμα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης από το 1999. Στη Φινλανδία τεχνικές θεάτρου και δράματος χρησιμοποιούνται από εκπαιδευτικούς σε πληθώρα σχολείων στο μάθημα της γλώσσας, καθώς επίσης υπάρχει και στο πρόγραμμα ως μάθημα επιλογής. Στην Τουρκία το εκπαιδευτικό δράμα διδάσκεται ως αυτόνομο μάθημα στην προσχολική και πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Και αναρωτιέμαι στην Ελλάδα, τη μητέρα του θεάτρου, γιατί ξαφνικά πρέπει να καταργηθεί;
Η έλλειψη πρωτοβουλιών είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία του σήμερα κι ένας σημαντικός λόγος του φαινομένου έγκειται στην διαδικασία του εκπαιδευτικού συστήματος όπως έχει μορφοποιηθεί και λειτουργεί στη χώρα μας. Η επικρατούσα ιδεολογία είναι η ιδεολογία του να τα περιμένουμε όλα έτοιμα από δασκάλους, γονείς, πολιτικούς. Το θέατρο όμως αντιστέκεται σε αυτήν την ιδεολογία. Το θέατρο μας φέρνει όλους αντιμέτωπους με τον ίδιο μας τον εαυτό και μας οδηγεί στο να αναλάβουμε τις ευθύνες των πράξεων μας. Το θέατρο έχει τη δύναμη να δημιουργήσει Ιδανικές Πολιτείες όπου όλοι έχουν θέση και λόγο.
Οι θεατρολόγοι σε συνεργασία με τους μαθητές προσπαθούν καθημερινά να ονειρεύονται και να φαντάζονται τη δημιουργία ενός καλύτερου αύριο αναλαμβάνοντας δράση. Γιατί ξαφνικά πρέπει να στερήσουμε αυτό το όνειρο από την αυριανή γενιά; Στον καθένα από εμάς δίνεται μια επιλογή: να τολμήσουμε να δημιουργήσουμε όλοι μαζί το αύριο μας μεταμορφώνοντας τους εαυτούς μας και τα παιδιά μας σε πρωταγωνιστές-δημιουργούς της δικής μας Ιδανικής Πολιτείας ή να παραμείνουμε παθητικοί θεατές στο θέατρο του παραλόγου όπου μοναδική μας αναπαράσταση ως έθνος είναι η βία, η εγκληματικότητα και η διαφθορά. Ξεχωρίσαμε στον κόσμο για τον αρχαίο μας πολιτισμό με το θέατρο να αποτελεί μια από τις πιο γενναιόδωρες πολιτισμικές κληρονομιές που έχουμε. Έχουμε το δικαίωμα να ξεχωρίσουμε και σήμερα. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να τη διεκδικήσουμε…
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδα του ΠΕΣΥΘ: http://www.pesyth.gr/
Μαρίνα Μέργου
Θεατρολόγος, Σκηνοθέτης, Υποψήφια διδάκτωρ του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης Και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου