ΜΙΑ ΑΓΚΑΛΙΑ ΓΕΜΑΤΗ ΑΓΚΑΘΙΑ

Το 2005 στο Κονφεντερέισονς Καπ ήταν ο αφρικανός Φόε.
Λίγο αργότερα ήταν ο Μίκλος Φέχερ από την Ουγγαρία.
Το 2006 στη Σεβίλλη ήταν ο Αντόνιο Πουέρτα.
Πρόσφατα ήταν ο αρχηγός της Εσπανιόλ.
Άλλος την ώρα του αγώνα, παγώνοντας το αίμα χιλιάδων θεατών στο γήπεδο και εκατομμυρίων τηλεθεατών που έβλεπαν τον ποδοσφαιρικό αγώνα από την τηλεόραση.
Άλλος την ώρα της προπόνησης, αφήνοντας εμβρόνητους τους συμπαίκτες του και το τεχνικό επιτελείο της ομάδας του.
Άλλος την ώρα της ξεκούρασης στο δωμάτιο του ξενοδοχείου.
Κοινός παρονομαστής σε όλες τις περιπτώσεις: ο αιφνίδιος θάνατος, που έκοψε το νήμα της ζωής νέων ανθρώπων, που βύθισε στο πένθος τις οικογένειές τους πρώτα από όλα, τους συμπαίκτες τους, τη "μικροκοινωνία" της ομάδας τους, αλλά και σόκαρε την ευρύτερη κοινωνία του ποδοσφαίρου, του βασιλιά των σπορ.
"Εργατικά" ατυχήματα θα πει κάποιος.
Πόσα τέτοια δεν συμβαίνουν άλλωστε κάθε μέρα σε διάφορα εργασιακά περιβάλλοντα.
Και κάποιος άλλος, προχωρώντας πιο πέρα, θα υποστήριζε ότι τα "άλλα", τα λιγότερο γνωστά εργατικά ατυχήματα, αφορούν ανθρώπους του μεροκάματου, με αποδοχές ετήσιες όσες είναι οι...ωριαίες απολαβές ενός ποδοσφαιριστή και δη ονομαστού.
Ατυχήματα που πολλές φορές τα πνίγει η "συνομωσία της σιωπής" των ΜΜΕ και ο βουβός πόνος του στενού κύκλου της οικογένειας, των 2-3 καλών φίλων, της γειτονιάς.
Ναι, αλλά, βρε αδερφέ, όπως και να το κάνουμε, σε αφήνει ασυγκίνητο το θέαμα της κατάρρευσης ενός ανθρώπου-που βγάζει έστω το παντεσπάνι του-στο χορτάρι, σαν πουλί που το ρίχνει άψυχο στο έδαφος το βόλι ενός όπλου;
Αλήθεια όμως ποιο είναι το όπλο και ποιος αυτός που το κρατάει, που παραμονεύει στη γωνία να θερίσει τη λεία του;
Ποιος κρατάει το ρυθμό, σε αυτό το θανατηφόρο ταγκό;
Δεν είναι δα και λίγοι τόσοι θάνατοι ποδοσφαιριστών τα τελευταία ειδικά χρόνια.
Μήπως είναι το καρότο των υψηλών απολαβών με το μαστίγιο της ανάγκης πραγματοποίησης συνεχών νικηφόρων αποτελεσμάτων, ώστε η ομάδα να βγει στο Τσάμπιονς Λίγκ ή έστω στο νέο Γιουρόπα Λιγκ και να αποκομιστούν έτσι τεράστια κέρδη από τα "πακέτα" των τηλεοπτικών δικαιωμάτων, των διαφημίσεων και των χορηγών για τα "αφεντικά" της ομάδας;
Το τυρί των υψηλών απολαβών, παραβλέποντας όμως τη φάκα της παγίδευσης σε ένα φαύλο κύκλο (εντατικές προπονήσεις, πίεση από το τεχνικό επιτελείο, τους οπαδούς, τη διοίκηση για νίκες, που θα φέρουν τα παχυλά συμβόλαια κοκ), με μοιραίες όμως συνέπειες πολλές φορές για τους ποδοσφαιριστές, που δεν αφορούν μόνο θανάτους αλλά και σε αρκετές περιπτώσεις νευρική και ψυχική κατάπτωση του αθλητή, με επόμενο βήμα τον αλκοολισμό, τη χρήση ναρκωτικών, την περιθωριοποίηση...
Ευθύνες ίσως έχουν και πολλοί αθλητές, που στο κυνήγι της καλής μεταγραφής, μετέρχονται μεθόδων και μέσων που αντί να τους αποφέρουν χρήμα και φήμη, τους οδηγούν βήμα-βήμα στη βιολογική και ψυχολογική καταστροφή: ντόπινγκ, νταραβέρια με ιατρικά και παραϊατρικά κυκλώματα(χωρίς ΚΑΙ ΤΟ ΤΟΝΙΖΩ καμιά εμπλοκή της ομάδας τους).
Πιστεύω όμως ότι αποτελούν δευτερογενείς παράγοντες ανάλυσης σε σχέση με τον κύριο και πρωτογενή: το σφιχταγκάλιασμα της κοινωνίας του ποδοσφαίρου με τη βιομηχανία του θεάματος.
Αυτό δείχνει άλλωστε και η πορεία αυτής της στοργικής, αλλά συνάμα και μοιραίας σχέσης.
Το πάλαι ποτέ Κύπελλο Πρωταθλητριών, όπου συμμετείχαν οι πρωταθλήτριες και μόνο ομάδες της κάθε χώρας, «μεταλλάχθηκε» στο σημερινό Τσάμπιονς Λιγκ, όπου πέρα από την πρωταθλήτρια κάθε χώρας μπορούν να συμμετάσχουν μέχρι και τρεις ακόμα ομάδες από την ίδια χώρα (ανάλογα με την κατάταξή τους στην ειδική βαθμολογία της ΟΥΕΦΑ).
Το παλιό Κύπελλο Εκθέσεων, μετονομάστηκε σε Κύπελλο ΟΥΕΦΑ και εσχάτως σε Γιουρόπα Καπ, με τους πρώτους αγώνες να γίνονται αρχές…Ιουλίου!
Μια διοργάνωση που θα ήταν πιο ειλικρινές να ονομαζόταν «Τσάμπιονς Λιγκ Νο 2».
Το Κύπελλο Κυπελλούχων συγχωνεύτηκε με το Κύπελλο ΟΥΕΦΑ και έτσι η Κυπελλούχος ομάδα κάθε χώρας θα συμμετέχει στο Κύπελλο ΟΥΕΦΑ.
Κοινός παρονομαστής όλων αυτών των εξελίξεων και «μεταλλάξεων»;
Μα τι άλλο πέρα από τη δημιουργία ενός «σούπερ μάρκετ» τηλεοπτικών δικαιωμάτων, διαφημιστικών πακέτων, χορηγιών και πάει λέγοντας.
Ένας οικονομικός ντετερμινισμός (και) στον αθλητισμό που τείνει όμως να παραμορφώσει και στο τέλος να ακυρώσει την ανθρωπιστική και χρήσιμη πλευρά του, το στοιχείο της έκπληξης, της ωραίας αθλητικής προσπάθειας, της μαγικής ντρίπλας που θα ξεσηκώσει τους θεατές, του «ευ αγωνίζεσθε», του ποδοσφαιριστή που θα αποβληθεί από τον διαιτητή και θα του δώσει το χέρι του (ας κάνει μια παρόμοια ενέργεια σαν κι αυτή του Ρότσα ένας σύγχρονος ποδοσφαιριστής: μέχρι και προδότη μπορεί να τον αποκαλέσουν οι οπαδοί της ομάδας του!).
Που είναι πια αυτή η ιδιότυπη μαγεία του ποδοσφαίρου και του αθλητισμού γενικότερα;
Που πάνε οι εποχές εκείνες που οι οπαδοί των ομάδων έβλεπαν τους αγώνες χωρίς διαχωριστικές ζώνες και πάνοπλους αστυνομικούς;
Οπαδοί μάλιστα που έχουν μετατραπεί σε αφιονισμένους ταύρους, σε ιδιότυπα αθλητικά «τάγματα εφόδου», σε οπαδούς – μονομάχους έτοιμους να κατασπαράξουν ο ένας τον άλλον στα «ραντεβού του θανάτου», οπαδοί που κάθε άλλο παρά για να παρακολουθήσουν μια αθλητική αναμέτρηση πάνε στα γήπεδα…
Κι ας μοιράζονται την υπόλοιπη εβδομάδα το ίδιο γραφείο, την ίδια αγωνία για το εργασιακό τους μέλλον, ας αμείβονται με ένα μεροκάματο του τρόμου!
Ναι λοιπόν: Τηλεόραση και αθλητισμός έχουν δυστυχώς μια σχέση στοργής, μα συνάμα και μοιραία, έχουν σφιχταγκαλιαστεί τόσο που πάνε να στραγγαλίσουν την ουσία: το θέαμα ως στιγμή και όχι ως προϊόν, τη μαγεία ως στιγμιότυπο κι όχι ως ριπλέι, τον ανταγωνισμό ως ευγενή άμμιλα και ευ αγωνίζεσθαι και όχι ως ανταγωνισμό της μορφής homo homini lupus (άνθρωπος ανθρώπω λύκος).
Τους αθλητές ως προσωπικότητες που έχουν κάτι ιδιαίτερο να δείξουν, που έχουν την δυνατότητα να εκτυλίξουν στον αγωνιστικό χώρο τα ιδιαίτερα χαρίσματά τους, που θα μαγέψουν με αυτά τον θεατή και όχι ως γρανάζια μιας καλοδουλεμένης μεν μηχανής, αλλά που θυσιάζουν τα ατομικά τους χαρίσματα για χάρη της ομάδας, θυσιάζοντας όμως έτσι και το θέαμα.
Ο αθλητής θα πρέπει να είναι έτοιμος ανά πάσα στιγμή να προσφέρει τις υπηρεσίες του για το καλό της ομάδας. Αυτό δεν είναι φυσικά κακό, αλλά όταν γίνεται αυτοσκοπός, η προσωπικότητά του ως αθλητή (και ως ανθρώπου) πάει περίπατο!
Το θέαμα καθαυτό δεν ενδιαφέρει τη βιομηχανία ΜΜΕ – αθλητισμού, αλλά ως περιτύλιγμα, ως κάτι που μπορεί να προκύψει ως ενδεχόμενο, αλλά, βρε αδερφέ, ας πάρει τη νίκη ή την πρόκριση η ομάδα, να προκριθεί στους «χρυσοφόρους» ομίλους του Τσάμπιονς Λιγκ και ας μη βλέπεται στο γήπεδο!
Έτσι μπήκαν στη ζωή μας φράσεις όπως «επαγγελματική εμφάνιση», «επαγγελματική νίκη».
Οι ομάδες πια δεν προετοιμάζονται τα καλοκαίρια για να προσφέρουν θέαμα, αλλά για έναν μαραθώνιο δεκάδων αγώνων, όπου βασικό ζητούμενο είναι η αντοχή και η φρεσκάδα.
Οι προπονήσεις είναι όλο και πιο δυνατές και σκληρές, τα διαλλείματα όλο και πιο μικρά.
Ο αθλητής έτσι «τυποποιείται», πρεσάρεται και στο τέλος αλλοτροιώνεται.
Πίεση, άγχος, ένταση, που δεν μετρούνται από τα ιατρικά εργαστήρια.
Και οι συνέπειες είναι γνωστές: όχι μόνο θάνατοι, αλλά και κατεστραμμένες και αλλοτροιωμένες προσωπικότητες (περιπτώσεις Μπεστ, Γκασκόιν, Αντριάνο, Λοκό της Παρί Σ.Ζ. – πού είχε πετύχει και τρία γκολ εναντίον της ΑΕΚ το 1997 στο…αείμνηστο Κύπελλο Κυπελλούχων).
Και όλα αυτά για το χρήμα που θα αποφέρουν τα τηλεοπτικά δικαιώματα τα διαφημιστικά πακέτα και οι χορηγοί.
Οι χορηγοί που ενίοτε έχουν λόγο ακόμα και για τις συνθέσεις των ομάδων, όπως έγινε το 1998 με την Εθνική Βραζιλίας και την απαίτηση να είναι στο αρχικό σχήμα της ομάδας ο πολυδιαφημισμένος Ρονάλντο, έστω κι αν αυτός ήταν ανέτοιμος και με επιληπτική κρίση (έτσι λεγόταν τουλάχιστον) πριν από την έναρξη του τελικού με τη Γαλλία!
Έχουμε λοιπόν μια ωραία, αλλά και μοιραία σχέση του αθλητισμού και της τηλεόρασης, μια σχέση όμως που μεταλλάσει τον πρώτο και γιγαντώνει την δεύτερη.
• Που κάνει τον πρώτο και ιδιαίτερα τον δικαίως ανακηρυγμένο ως βασιλιά του – το ποδόσφαιρο – να χάνει σταδιακά τη λάμψη του και να γίνεται ετερόφωτο από τη λάμψη των προβολέων της δεύτερης (της τηλεόρασης) και περιτύλιγμα των χορηγιών και των διαφημιστικών πακέτων.
• Που μετατρέπει τους βασικούς πρωταγωνιστές, τους ποδοσφαιριστές σε «κρέας για τα κανόνια», σε μέσα που αγιάζουν τους σκοπούς των κερδών και επιτρέπει όλο και λιγότερο την ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρισμάτων τους στους αγωνιστικούς χώρους, αναδύοντας ταυτόχρονα άλλες πιο σκοτεινές πτυχές της προσωπικότητάς τους, αν δεν τους σκοτώνει κιόλας «σαν τα σκυλιά» στα γήπεδα και τα προπονητικά κέντρα.
• Που μετατρέπει τους απλούς φιλάθλους σε παθητικούς τηλεθεατές του καναπέ, όταν δεν μετατρέπουν οι ίδιοι τα γήπεδα και τις καφετέριες σε αρένες, έτοιμοι ο ένας να βγάλει τα μάτια του άλλου για ένα σφύριγμα του διαιτητή στο κέντρο του γηπέδου.
Κι αυτά με φόντο την ευρύτερη κρίση, όχι μόνο οικονομική, όχι μόνο κοινωνική, αλλά και κρίση αξιών (για κατάπτωση όλων των αξιών έγραφε ο Γερμανός Κοινωνιολόγος Μαξ Σέλερ, για «ιζηματοποίηση» της κοινωνίας μιλούσε ο αείμνηστος δημοσιογράφος Κώστας Καλλιγάς).
Ο αθλητισμός όμως και ιδιαίτερα το ποδόσφαιρο, επιβίωσε του πρώτου παγκοσμίου πολέμου (στα χαρακώματά του μάλιστα μέσω μιας μπάλας έγινε ολόκληρη εκεχειρία!), πέρασε αλώβητο τη μεγάλη κρίση του 1929-32 και συμβόλισε όσο κανένα άλλο σπορ την ανασυγκρότηση από τα συντρίμμια του Β’ παγκοσμίου πολέμου με το θαύμα της Βέρνης το 1952 από την Δυτική Γερμανία!
Θα γλυτώσει όμως την ασφυξία και τον στραγγαλισμό του τελικά από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό της λεγόμενης «βιομηχανίας του ελεύθερου χρόνου» που θέλει να του αρπάξει όλη τη λάμψη, όλη τη μαγεία που προσφέρει ως «παιγνίδι χωρίς σύνορα» και ως παγκόσμια «θρησκεία χωρίς απίστους», όπως είναι και οι τίτλοι δυο υπέροχων βιβλίων - με συγγραφείς καταξιωμένους Έλληνες δημοσιογράφους – που διάβασα πρόσφατα;
Ο χρόνος θα δείξει….